tag:blogger.com,1999:blog-50602560420282438632024-02-19T07:41:29.121-08:00yunhi dil seहम स्वयं अपने भाग्य विधाता हैं
यह देश हमारा है
हम ही इसके भी निर्माता हैं
क्यों इंतजार करें किसी और के आने का
देश बदलना है
तो पहला कदम हमीं को उठाना है
समाज में एक सकारात्मकता लाने का उद्देश्य लेखन की प्रेरणा है।राष्ट्रीय एवं प्रान्तीय समाचार पत्रों तथा बीसियों औनलाइन पोर्टल पर लेखों का प्रकाशन फेसबुक पर " यूँ ही दिल से " नामक पेज व इसी नाम का ब्लॉग,
जागरण ब्लॉग द्वारा पांच बार बेस्ट ब्लॉगर का अवार्ड
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.comBlogger145125tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-58392122353404310302021-08-17T21:26:00.001-07:002021-08-17T21:26:46.735-07:00हम बात करेंगे भारत की। <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjHTE-s8pumQRRJnDzXFp3W9aqz1HP49zzYUIZlQsvUGARpEGibNyDrWNsluUWeTnXW4eb7Nipu6Mli1RsbIQdeek9KPZMoCkP-I7tM0C03UgL5yab0UgI3ySHjIVY_SrZeUcKSMJQe8HE/s1280/WhatsApp+Image+2021-08-15+at+11.29.59+AM+%25281%2529.jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1280" data-original-width="904" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjHTE-s8pumQRRJnDzXFp3W9aqz1HP49zzYUIZlQsvUGARpEGibNyDrWNsluUWeTnXW4eb7Nipu6Mli1RsbIQdeek9KPZMoCkP-I7tM0C03UgL5yab0UgI3ySHjIVY_SrZeUcKSMJQe8HE/s320/WhatsApp+Image+2021-08-15+at+11.29.59+AM+%25281%2529.jpeg" width="226" /></a></div><br /><p><br /></p><p> कहते हैं किसी भी देश का इतिहास उसका गौरव होता है। हमारे देश का इतिहास भी हमारा गौरव है। आज़ादी के 75 वें स्वतंत्रता दिवस के अवसर पर हम आपके लिए लेकर आ रहे हैं भारत का गौरवशाली इतिहास एक नए अंदाज में क्योंकि ये है भारत की वो कहानी जो अबतक के अंग्रेजों द्वारा परोसे गए इतिहास की नींव ही हिला देगा। पुरातत्व प्रमाणों के आधार पर नए तथ्य सामने लाती और अंग्रेजों द्वारा प्रस्तुत तथ्यों को वैज्ञानिक आधार पर जुठलाती। आइए सुनते हैं पहली बार भारत की कहानी भारत की नज़र से वो भी उसी क्रम में जैसी वो घटित हुई यानी क्रोनोलॉजिकल आर्डर में। हमारे देश के बच्चे और युवा जब भारत के इतिहास को जानेंगे तभी तो उससे जुड़ेंगे। आइए भारत को जानें उसे पहचानें उसके इतिहास पर गर्व करें, अपनी भावी पीढ़ी को भारत की जड़ों से जोड़ें।</p><p><a href="http://Media.ind.in">Media.ind.in</a> presents हम बात करेंगे भारत की। </p><p>पूरी series देखने के लिए <a href="https://www.youtube.com/channel/UCdAf7YjdDxUif4H43E37XEA" target="_blank">channel </a>को <a href="https://www.youtube.com/channel/UCdAf7YjdDxUif4H43E37XEA?sub_confirmation=1" target="_blank">subscribe</a> करें और वीडियो को Like, comment करना न भूलें।</p><p><a href="https://youtu.be/DjO0zEq6ThE">https://youtu.be/DjO0zEq6ThE</a></p>dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-40708025595166852182020-12-26T04:21:00.000-08:002020-12-26T04:21:28.592-08:00बंगाल चुनाव देश की राजनीति की दिशा तय करेगा।<p class="normal"><b><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;">बंगाल चुनाव देश की राजनीति की दिशा
तय करेगा।</span></b><b><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></b></p><p class="normal"><b></b></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><b><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgohg5_uFD7RgXpZqwxKn3kcD9DOFvZ8wb7zb_RT2b-q-NDRcNvRdzHdlIwSdFV8uer3TNqeMIRUyEwpJ0vkhUHP7ePFqzbNnaKQ5AvFBmCgfcL_E0Q8z91vF7g77mxla8LqDaG2LbCxMc/s940/bengal2020.png" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="788" data-original-width="940" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgohg5_uFD7RgXpZqwxKn3kcD9DOFvZ8wb7zb_RT2b-q-NDRcNvRdzHdlIwSdFV8uer3TNqeMIRUyEwpJ0vkhUHP7ePFqzbNnaKQ5AvFBmCgfcL_E0Q8z91vF7g77mxla8LqDaG2LbCxMc/s320/bengal2020.png" width="320" /></a></b></div><b><br /><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></b><p></p>
<p class="normal"><b><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">बंगाल</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> एक बार फिर चर्चा में
है। गुरुदेव रबिन्द्रनाथ टैगोर</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">,
<span lang="HI">स्वामी विवेकानंद</span>, <span lang="HI">सुभाष चंद्र बोस</span>, <span lang="HI">औरोबिंदो घोष</span>, <span lang="HI">बंकिमचन्द्र चैटर्जी जैसी महान विभूतियों
के जीवन चरित्र की विरासत को अपनी भूमि में समेटे यह धरती आज अपनी सांस्कृतिक धरोहर
नहीं बल्कि <b>अपनी हिंसक राजनीति के कारण चर्चा में है।</b> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="normal"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">वैसे
तो ममता बनर्जी के बंगाल की मुख्यमंत्री के रूप में दोनों ही कार्यकाल देश भर में चर्चा
का विषय रहे हैं। चाहे वो</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">
2011 <span lang="HI">का उनका कार्यकाल हो जब उन्होंने लगभग</span> 34 <span lang="HI">साल तक <b>बंगाल में शासन करने वाली कम्युनिस्ट पार्टी को भारी बहुमत के साथ
सत्ता से बेदखल करके राज्य की पहली महिला मुख्यमंत्री के रूप में शपथ ली हो।</b> या
फिर वो</span> 2016 <span lang="HI">हो जब वो</span> 294 <span lang="HI">सीटों में से</span>
211 <span lang="HI">सीटों पर जीतकर <b>एकबार फिर पहले से अधिक ताकत के साथ राज्य की
मुख्यमंत्री बनी हों। दीदी एक प्रकार से बंगाल में विपक्ष का ही सफाया करने में कामयाब
हो गई थीं।</b> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="normal"><b><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">क्योंकि
विपक्ष के नाम पर बंगाल में तीन ही दल हैं जिनमें से कम्युनिस्ट के</span></b><b><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> 34 <span lang="HI">वर्ष के कार्यकाल
और उसकी कार्यशैली ने ही बंगाल में उसकी जड़ें कमजोर करीं तो कांग्रेस बंगाल समेत पूरे
देश में ही अपनी जमीन तलाश रही है। लेकिन वो बीजेपी जो</span> 2011 <span lang="HI">तक
मात्र</span> 4 <span lang="HI">प्रतिशत वोट शेयर के साथ श्यामा प्रसाद मुखर्जी के बंगाल
में अपना अस्तित्व तलाश रही थी</span>, 2019 <span lang="HI">में</span> 40 <span lang="HI">प्रतिशत वोट शेयर के साथ तृणमूल को उसके ही गढ़ में ललकारती है। बल्कि</span>
295 <span lang="HI">की विधानसभा में</span> 200 <span lang="HI">सीटों का लक्ष्य रखकर
दीदी को बेचैन भी कर देती है।</span></span></b><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> इसी राजनैतिक उठापटक के परिणामस्वरूप आज उसी बंगाल
की राजनीति में भूचाल आया हुआ है। लेकिन जब बात राजनीतिक दाँव पेंच से आगे निकल कर
हिंसक राजनीति का रूप ले ले तो निश्चित ही देश भर में चर्चा ही नहीं गहन मंथन का भी
विषय बन जाती है। क्योंकि जिस प्रकार से आए दिन तृणमूल और भाजपा के कार्यकर्ताओं की
हिंसक झड़प की खबरें सामने आती हैं वो वहाँ की राजनीति के गिरते स्तर को ही उजागर करती
हैं। भाजपा का कहना है कि अबतक की राजनैतिक हिंसा में बंगाल में उनके</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> 100 <span lang="HI">से ऊपर कार्यकर्ताओं
की हत्या हो चुकी है। यह किसी से छुपा नहीं है कि बंगाल में चाहे स्थानीय चुनाव ही
क्यों न हों</span> , <span lang="HI">चुनावों के दौरान हिंसा आम बात है। लेकिन जब यह
राजनैतिक हिंसा बंगाल की धरती पर होती है</span>, <span lang="HI">तो उसकी पृष्ठभूमि
में</span> "<span lang="HI">माँ माटी और मानुष</span>" <span lang="HI">का नारा
होता है जो</span> <b><span lang="HI">माँ माटी
और मानुष इन तीनों शब्दों की व्याख्या को संकुचित करने का मनोविज्ञान लिए होता है।
इसी प्रकार जब वहाँ की मुख्यमंत्री बंगाल की धरती पर खड़े होकर गैर बंगला भाषी को</span>
"<span lang="HI">बाहरी</span>" <span lang="HI">कहने का काम करती हैं तो वो
भारत की विशाल सांस्क्रतिक विरासत के आभामंडल को अस्वीकार करने का असफल प्रयास करती
नज़र आती हैं। </span></b><span lang="HI">क्योंकि ग़ुलामी के दौर में जब अंग्रेजी हुकूमत
के खिलाफ</span> <span lang="HI">इस देश के अलग
अलग हिस्सों से अलग अलग आवाजें उठ रही थीं तो वो बंगाल की ही धरती थी जहाँ से दो ऐसी
आवाजें उठी थीं</span> <span lang="HI">जिसने
पूरे देश को एक ही सुर में बांध दिया था। वो बंगाल का ही सुर था जिसने पूरे भारत की
आवाज़ को एक ही स्वर प्रदान किया था। वो स्वर जिसकी गूंज से ब्रिटिश साम्राज्य की नींव
हिलने लगी थी। वो गूंज जो कल तक इस धरती पुत्रों के इस पुण्य भूमि के प्रति प्रेम त्याग
और बलिदान का प्रतीक थी वो आज इस देश की पहचान है। <b>जी हाँ</b></span><b> "<span lang="HI">वंदे मातरम</span>" <span lang="HI">का नारा लगाते देश भर में</span> <span lang="HI">न जाने कितने आज़ादी के मतवाले इस
मिट्टी पर हंसते हंसते कुर्बान हो गए। आज वो नारा</span> <span lang="HI">हमारा राष्ट्र गीत है और इसे देने
वाले बंकिमचन्द्र चैटर्जी जिस भूमि की वंदना कर रहे हैं वो मात्र बंगाल की नहीं बल्कि
पूरे राष्ट्र की है। रबिन्द्रनाथ टैगोर द्वारा लिखित</span> "<span lang="HI">जन
गण मन</span>" <span lang="HI">केवल बंगाल की नहीं हमारे भारत राष्ट्र की पहचान
है</span></b><span lang="HI">। इसी प्रकार</span> 1893 <span lang="HI">में</span> <span lang="HI">विश्व धर्म सभा में स्वामी विवेकानंद
ने सनातन धर्म की व्याख्या करते समय भारत देश का प्रतिनिधित्व किया था बंगाल का नहीं।
बंगाल की धरती ऐसे अनेकों उदाहरणों से भरी पड़ी है। और जब ऐसी धरती से देश के अन्य राज्य
के नागरिक के लिए</span> "<span lang="HI">बाहरी</span>" <span lang="HI">शब्द
का प्रयोग किया जाता है वो भी वहाँ की मुख्यमंत्री के द्वारा वो केवल बंगाल की महान
सांस्कृतिक विरासत का ही अपमान नहीं होता बल्कि देश के संविधान को भी नकारने का प्रयास
होता है। दरसअल जब राजनैतिक स्वार्थ राष्ट्र हित से ऊपर होता है तो इस प्रकार के आचरण
सामने आते हैं। लेकिन दीदी को समझना चाहिए कि वर्तमान राजनैतिक पटल पर अब इस प्रकार
की राजनीति का कोई स्थान नहीं है। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="normal"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">बंगाल
के आने वाले चुनावों की तैयारी करने से पहले उन्हें देश में हुए कुछ ताज़ा चुनाव परिणामों</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> <span lang="HI">पर नज़र डाल लेनी चाहिए ताकि उन्हें
वोटर का मनोविज्ञान समझने में आसानी हो। <b>किसान आंदोलन के बीच राजिस्थान जिला परिषद
और पंचायत के ताजा चुनावों में किसान आंदोलन का समर्थन करने वाले दलों को</b></span><b> <span lang="HI">जनता नकार देती है। असम में तिवा
स्वायत्त परिषद के चुनाव में बीजेपी को</span> 36 <span lang="HI">में से</span> 33 <span lang="HI">सीट देकर वहाँ की जनता अलगाववाद की बात करने वाले संगठनों को पूरी तरह से बाहर
का रास्ता दिखा देती है। इसी प्रकार हाल ही में जम्मू कश्मीर के डीडीसी चुनावों में
धारा</span> 370 <span lang="HI">की वकालत करने वाले छह दलों के गुपकार गठबंधन को भी
जनता अस्वीकार कर देती है। यह कुछ ऐसे उदाहरण हैं जो देश में भविष्य की राजनीति की
बदलती दिशा की ओर इशारा कर रहे हैं। यह इस बात का संकेत हैं कि वोट बैंक की राजनीति
अब जीत की कुंजी नहीं रही।</span></b><span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="normal"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">लेकिन
फिर भी अगर बंगाल की वोट बैंक की राजनीति की बात करें तो वहाँ का वोट चार दलों में
बंटता है। पिछले चुनाव परिणाम बताते हैं कि तृणमूल का वोट शेयर</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> 43 <span lang="HI">प्रतिशत था
और बीजेपी का</span> 40 <span lang="HI">प्रतिशत। कांग्रेस</span> 5 <span lang="HI">प्रतिशत
और कम्युनिस्ट पार्टी लगभग</span> 4 <span lang="HI">प्रतिशत। पिछले दो तीन चुनावों में</span>
(<span lang="HI">लोकसभा और विधानसभा मिलाकर</span>) <span lang="HI">तृणमूल का वोट शेयर
बरकरार है जबकि कांग्रेस का कम्युनिस्ट पार्टी के साथ मिलकर चुनाव लड़ने से भाजपा को
फायदा होता है। और चूंकि इस बार</span> 2014 <span lang="HI">से ही भाजपा ने बंगाल में
जमीनी स्तर पर काम किया है तो कांग्रेस और कम्युनिस्ट पार्टी से हताश बंगाल के लोगों
को मोदी ब्रांड भाजपा में तृणमूल का एक सशक्त विकल्प नज़र आ रहा है। रही सही कसर ममता
सरकार की ही मुस्लिम तुष्टिकरण की राजनीति पूरी कर सकती है जो काफी हद तक वहाँ के गैर
मुस्लिम वोटों के ध्रुवीकरण का एक मजबूत कारण बन सकती है। <b>इसलिए दीदी को समझना चाहिए
कि इस दौर में नकारात्मक राजनीति से सकारात्मक परिणाम मिलने मुश्किल हैं।</b> लेकिन
दीदी के लिए सबसे बड़ी चुनौती यह है कि <b>इस बार उनका मुकाबला विपक्ष के नाम पर वोट
बैंक की राजनीति करने वाले या कर्ज़ माफी जैसे खोखले नारे देने वाले किसी दल से ना होकर
बूथ लेवल पर काम करने वाले संगठन से है। इसलिए बंगाल का यह चुनाव तृणमूल बनाम भाजपा
मात्र दो दलों के बीच</b></span><b> <span lang="HI">का चुनाव नहीं रह गया है बल्कि यह चुनाव देश की राजनीति के लिए भविष्य की</span> <span lang="HI">दिशा भी तय करेगा। </span></b><span lang="HI">बंगाल की धरती शायद एक बार फिर देश के राजनैतिक दलों की सोच और कार्यशैली में
मूलभूत बदलाव की क्रांति का आगाज़ करे।</span><o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif;">डॉ
नीलम महेंद्र</span> </p><p>https://media.ind.in/%e0%a4%ac%e0%a4%82%e0%a4%97%e0%a4%be%e0%a4%b2-%e0%a4%9a%e0%a5%81%e0%a4%a8%e0%a4%be%e0%a4%b5-%e0%a4%a6%e0%a5%87%e0%a4%b6-%e0%a4%95%e0%a5%80-%e0%a4%b0%e0%a4%be%e0%a4%9c%e0%a4%a8%e0%a5%80%e0%a4%a4/</p>dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-79968002103014545692020-09-15T06:13:00.000-07:002020-09-15T06:13:04.528-07:00क्या लोकतांत्रिक सरकार की यही कार्यशैली है ?<p> </p><p><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjjka8vBB3ygGAobjH7XIo7oM02F6-bpSywq6XvUvxXsIzw89m6iMVEWcTUVvZ9YmiiYBoKXPwIzliMp4vNJHqHW7Hcz3LhbBRSOzidXSjHxgbc7_llTnX-K3pMpfriEIUXzqxAyhECE8o/s650/Kangna-ranaut-And-Uddhav-Thackeray.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="450" data-original-width="650" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjjka8vBB3ygGAobjH7XIo7oM02F6-bpSywq6XvUvxXsIzw89m6iMVEWcTUVvZ9YmiiYBoKXPwIzliMp4vNJHqHW7Hcz3LhbBRSOzidXSjHxgbc7_llTnX-K3pMpfriEIUXzqxAyhECE8o/s320/Kangna-ranaut-And-Uddhav-Thackeray.jpg" width="320" /></a></div><br />महाराष्ट्र<span lang="HI" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">राजनीति</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">इस</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">वक्त</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">भूचाल</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">आया</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हुआ</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">है।</span><p></p>
<p class="MsoNoSpacing"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जिस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">से</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बीएमसी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अवैध</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बताते</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हुए</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नोटिस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">देने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"> 24 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">घंटो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भीतर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अभिनेत्री</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दफ्तर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बुलडोजर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">चलाया</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कारनामे</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लिए</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कोर्ट</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मुंह</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">खाई</span></b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उससे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">राज्य</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सरकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लिए</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">असहज</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">स्थिति</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उत्पन्न</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">गई</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इससे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बचने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लिए</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भले</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">शिवसेना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कहे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कि</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">यह</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बीएमसी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">का</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कार्यक्षेत्र</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सरकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">का</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उससे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कोई</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लेना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">देना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नहीं</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लेकिन</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उस</span><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दफ्तर</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">को</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तोड़ने</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">टाइमिंग</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इस</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बयान</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">फिट</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नहीं</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बैठ</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रही</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">क्योंकि</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बीएमसी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">द्वारा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कृत्य</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">को</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ऐसे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">समय</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अंजाम</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दिया</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">गया</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जब</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कुछ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">समय</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">से</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अभिनेत्री</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">शिवसेना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नेता</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बीच</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जुबानी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जंग</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">चल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">थी।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लेकिन</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उससे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महत्वपूर्ण</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तथ्य</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">यह</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कि</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पूरी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मुंबई</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अवैध</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">निर्माण</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अतिक्रमण</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जर्जर</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इमारतों</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">से</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">त्रस्त</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अतिक्रमण</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बात</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">करें</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">चाहे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मुंबई</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">फुटपाथ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">चाहे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पार्क</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कहाँ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अतिक्रमण</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नहीं</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जर्जर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इमारतों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बात</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">करें</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अभी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लगभग</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महीने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पहले</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मुंबई</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जर्जर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इमारतों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">गिरने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">से</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कई</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लोगों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">को</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपनी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जान</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">से</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हाथ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">धोना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पड़ा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कितने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">घायल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">गए।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बरसात</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मौसम</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मुंबई</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">का</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">डूबना</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तो</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अब</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">खबर</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नहीं</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बनती</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लोग</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इसके</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आदि</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हो</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">चुके</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हैं</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">फिर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कोरोना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">काल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मानसून</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मौसम</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">विशेष</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बिल्डिंग</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">निर्माण</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कानून</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पालन</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">को</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">निश्चित</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">करने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बीएमसी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तत्परता</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ने</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पूरे</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">देश</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">को</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आकर्षित</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कर</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दिया।</span></b><b><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNoSpacing"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दरअसल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">यहाँ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बात</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अभिनेत्री</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नहीं</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बल्कि</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बात</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">देश</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">किसी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नागरिक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">संवैधानिक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अधिकारों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बात</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">किसी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तथाकथित</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अवैध</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">निर्माण</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">को</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">गिरा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">देने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नहीं</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बल्कि</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बात</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सरकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">देशवासियों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रति</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दायित्वों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है।</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNoSpacing"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हमारे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">यहाँ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कहा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जाता</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रजासुखे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सुखं</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">राज्ञः</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रजानां</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तु</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हिते</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हितं।</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;">" </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अर्थात</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रजा</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सुख</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">राजा</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">का</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सुख</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रजा</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हित</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">राजा</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">का</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हित</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है।</span></b><b><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNoSpacing"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भारत</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ऐसा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">देश</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सदियों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ग़ुलामी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जंजीरों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जकड़ा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रहा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जिसकी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पीढ़ियों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आज़ादी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लिए</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">संघर्ष</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">किया।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आज</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जब</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आज़ाद</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">देश</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ऐसा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपराधी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मोस्ट</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">वांटेड</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उसकी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रॉपर्टी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सीना</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ताने</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">खड़ी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रहती</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span></b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लेकिन</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">टैक्सपेयर</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बिल्डिंग</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तोड़</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जाती</span></b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जब</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कोर्ट</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">द्वारा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपराधी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"> 80 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">साल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पुरानी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जर्जर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एवं</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अवैध</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बिल्डिंग</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">को</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नेस्तनाबूद</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">करने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">साल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पुराने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आदेश</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बावजूद</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मानसून</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">का</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हवाला</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">देकर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उसे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हाथ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नहीं</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लगाया</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जाता।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जब</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><b>30 </b></span><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सितंबर</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तक</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कोरोना</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">चलते</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">किसी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तोड़</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">फोड़</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पर</span></b><b><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सुप्रीम</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कोर्ट</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">द्वारा</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रोक</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लगाई</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जाने</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span></b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बावजूद</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महिला</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बिल्डिंग</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बुलडोजर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">चला</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दिया</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जाता</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जब</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सरकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">विरोधी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रिपोर्टिंग</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">करने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कारण</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कुछ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पत्रकारों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">को</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जेल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">डाल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दिया</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जाता</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है।जब</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सोशल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मीडिया</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सरकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">विरोधी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कुछ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सामग्री</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पोस्ट</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">करने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कारण</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">किसी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">विशेष</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कार्यकर्ता</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पुर्व</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नौसेना</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अधिकारी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पर</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हिंसक</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आक्रमण</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">करते</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हैं</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आम</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आदमी</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नज़र</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अभिव्यक्ति</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आज़ादी</span></i></b><b><i><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;">, </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लोकतांत्रिक</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मूल्यों</span></i></b><b><i><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;">, </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">संविधान</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रति</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आस्था</span></i></b><b><i><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;">, </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">न्यायालय</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आदेशों</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">का</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सम्मान</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जैसे</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">शब्दों</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नींव</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ही</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हिल</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जाती</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आज</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जब</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उस</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">देश</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महिला</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लिए</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सत्तारूढ़</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दल</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नेता</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">द्वारा</span></i></b><b><i><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आपत्तिजनक</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">शब्दों</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">का</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रयोग</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">किया</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जाता</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तो</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जिन</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महिला</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अधिकारों</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महिला</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सशक्तिकरण</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महिला</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अस्मिता</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जैसे</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">शब्दों</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">का</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रयोग</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तथाकथित</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लिबरलस</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">द्वारा</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">किया</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जाता</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उन</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">शब्दों</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">का</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">खोखलापन</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उभर</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कर</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सामने</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आ</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जाता</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है।</span></i></b><b><i><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></i></b></p>
<p class="MsoNoSpacing"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">राजनैतिक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दृष्टि</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">से</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महाराष्ट्र</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सरकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">द्वारा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उठाए</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रहे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">यह</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कदम</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपरिपक्वता</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दर्शाते</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हैं।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">क्योंकि</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कंगना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">को</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पूरी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तरह</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नहीं</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कहा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सकता।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जिस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भाषा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जिन</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तेवरों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">का</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रयोग</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">वो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महाराष्ट्र</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">वहाँ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सरकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लिए</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लगातार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">थीं</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">वो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">निश्चित</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपमानजनक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">थे।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सकता</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">वो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जानबूझकर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">किसी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मकसद</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">से</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ऐसा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हों।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लेकिन</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सत्ता</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रहते</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हुए</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">गुंडागर्दी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">करना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">किसी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">परिस्थिति</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जायज</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नहीं</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ठहराए</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सकते।महाराष्ट्र</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सरकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">गलती</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">यही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कि</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">वो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कंगना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">चाल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">फंस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">गई</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कंगना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पब्लिक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सहानुभूति</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हासिल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ली।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जबकि</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महाराष्ट्र</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सरकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अगर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">राजनैतिक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दूरदृष्टि</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">समझ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रखती</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">तो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कंगना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">राजनीति</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">का</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जवाब</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">राजनीति</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">से</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">देती</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपशब्दों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हिंसा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">से</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नहीं<b>।</b></span><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इस</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रकार</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हरकतों</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">से</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">शिवसेना</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ने</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपना</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कितना</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नुकसान</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">किया</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उसे</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">शायद</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अंदाज़ा</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नहीं</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है।</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कांग्रेस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">साथ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मिलकर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सरकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बनाना</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सुशांत</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">केस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महाराष्ट्र</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पुलिस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कार्यशैली</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">और</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अब</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कंगना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बयानों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हिंसक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">प्रतिक्रिया।</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNoSpacing"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कहते</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हैं</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लोकतंत्र</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जनभावनाओं</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">को</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">समझना</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ही</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जीत</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कुंजी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">होती</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लेकिन</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">शिवसेना</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लगातार</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपने</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पैरों</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पर</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कुल्हाड़ी</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मार</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रही</span></b><b><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">।</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"> 1966 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बनी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पार्टी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जिसकी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पहचान</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आजतक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">केवल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">क्षेत्रीय</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">दल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रूप</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">वो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पार्टी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">गढ़</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महाराष्ट्र</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अल्पमत</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सरकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">चला</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">रही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ऐसी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पार्टी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">आजतक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महाराष्ट्र</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">से</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बाहर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपनी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जमीन</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नहीं</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">खड़ी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पाई।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">एक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ऐसी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">पार्टी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जिसकी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लोकसभा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">उपस्थित</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">मात्र</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"> 3.3% </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">है</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपनी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">इन</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हरकतों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">से</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कहीं</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महाराष्ट्र</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">भी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">अपनी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बची</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">कुची</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">जमीन</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">ना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">गंवा</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">बैठे।</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNoSpacing"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">डॉ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">नीलम</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">महेंद्र</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNoSpacing"><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;">(</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">लेखिका</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">वरिष्ठ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">स्तंभकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">हैं।</span><span lang="EN" style="font-size: 12.0pt;">)<o:p></o:p></span></p>dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-27065288000491099282020-04-18T23:30:00.001-07:002020-04-18T23:30:19.550-07:00किसने सोचा था ऐसा दौर भी आएगा।<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">किसने सोचा था ऐसा दौर भी आएगा।</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 16.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjSfO5uvUnhy9UQdOpE2TzqQlyZhQOmNXxLg6SLxZIfI4aJm8tW70tmsBT7-hQ028xM2tXWkPDkToIJqxZj9EwwF7x-eXBIqCWO6uFr2EQFGWwGZpKxX1RtsK-BKbhKz8xzLEu_PWZKedQ/s1600/Pink+and+Orange+Border+Stop+The+Spread+Facebook+Post.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="789" data-original-width="940" height="268" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjSfO5uvUnhy9UQdOpE2TzqQlyZhQOmNXxLg6SLxZIfI4aJm8tW70tmsBT7-hQ028xM2tXWkPDkToIJqxZj9EwwF7x-eXBIqCWO6uFr2EQFGWwGZpKxX1RtsK-BKbhKz8xzLEu_PWZKedQ/s320/Pink+and+Orange+Border+Stop+The+Spread+Facebook+Post.png" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मानव ही मानव का दुश्मन बन जाएगा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">किसने सोचा था ऐसा दौर भी आएगा।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जो धर्म मनुष्य को मानवता की राह दिखाता
था</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">उसकी आड़ में ही मनुष्य को हैवान बनाया
जाएगा।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इंसानियत को शर्मशार करने खुद इन्सान ही
आगे आएगा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">किसने सोचा था कि वक्त इतना बदल जाएगा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">शक्ति</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कोई
भी हो दिशाहीन हो जाए</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तो विनाशकारी ही होती है लेकिन यदि उसे सही दिशा</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दी जाए तो सृजनकारी सिद्ध होती है।</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">शायद इसीलिए
प्रधानमंत्री ने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 5 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अप्रैल</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">को</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सभी देशवासियों से
एकसाथ दीपक जलाने का आह्वन किया जिसे पूरे देशवासियों</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">का भरपूर समर्थन भी
मिला।। जो लोग कोरोना से भारत की लड़ाई में</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">प्रधानमंत्री के इस कदम का वैज्ञानिक
उत्तर खोजने में लगे हैं वे निराश हो</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सकते हैं क्योंकि विज्ञान के पास आज भी
अनेक प्रश्नों के उत्तर नहीं हैं<b>।</b></span><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हाँ
लेकिन</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">संभव है कि</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दीपक की लौ से निकलने वाली ऊर्जा देश के</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 130 </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">करोड़</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लोगों की ऊर्जा को एक सकारात्मक शक्ति का वो आध्यात्मिक बल
प्रदान करे</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जो</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इस वैश्विक आपदा से निकलने में भारत को संबल दे।</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">क्योंकि संकट के</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इस समय</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">भारत जैसे अपार जनसंख्या लेकिन सीमित
संसाधनों वाले</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">देश की अगर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कोई सबसे</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बड़ी शक्ति</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सबसे बड़ा हथियार है
जो कोरोना जैसी महामारी से लड़ सकता है तो वो</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">है हमारी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> "</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">एकता"।
और इसी एकता के दम पर हम जीत भी रहे थे। विश्व स्वास्थ्य</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">संगठन के विशेष दूत
डॉ डेविड नाबरो ने भी अपने ताज़ा बयान में कहा कि भारत</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">में लॉक डाउन को
जल्दी लागू करना एक दूरदर्शी सोच थी</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">साथ ही यह सरकार का एक</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">साहसिक फैसला था। इस फैसले से भारत को
कोरोना वायरस के खिलाफ मजबूती से</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लड़ाई लड़ने का मौका मिला।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लेकिन</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जब भारत में सबकुछ सही चल रहा था</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जब</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इटली</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ब्रिटेन</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">स्पेन</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अमेरिका
जैसे विकसित एवं समृद्ध वैश्विक</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">शक्तियाँ कोरोना के आगे घुटने टेक चुकी
थीं</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जब विश्व की आर्थिक शक्तियाँ</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अपने
यहाँ कोविड</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 19 </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">से होने वाली मौतों को रोकने में बेबस नज़र आ रही थीं</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तब</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 130 </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">करोड़
की आबादी वाले इस देश में कोरोना संक्रमित लोगों की संख्या</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लगभग</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 500 </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">के आसपास थी और इस बीमारी के चलते मरने वालों की संख्या</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 20 </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">से
भी</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कम थी</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तो अचानक तब्लीगी मरकज़ की लापरवाही सामने आती है </span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जो केंद्र और राज्य</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सरकारों के निर्देशों की धज्जियाँ उड़ाते
हुए निज़ामुद्दीन की मस्जिद में</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 3500 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">से ज्यादा लोगों के साथ एक सामूहिक</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कार्यक्रम
का</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आयोजन करती है।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
16 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मार्च को दिल्ली के मुख्यमंत्री</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 50 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">से ज्यादा लोगों के
इकट्ठा होने पर</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">प्रतिबंध लगाते हैं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
22 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मार्च को प्रधानमंत्री</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जनता कर्फ्यू की अपील करते</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हुए कोरोना की रोकथाम
के लिए</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सोशल डिस्टनसिंग का महत्व बताते हैं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लेकिन</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मार्च के आखरी सप्ताह तक इस मस्जिद में</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 2500 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">से
भी ज्यादा लोग सरकारी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आदेशों का मख़ौल उड़ाते इकट्ठा रहते हुए पाए जाते हैं। सरकारी सूत्रों
के</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अनुसार मस्जिद को खाली कराने के लिए राष्ट्रीय सुरक्षा सलाहकार
अजीत डोभाल</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">को सामने आना पड़ा था क्योंकि ये स्थानीय प्रशासन की नहीं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सुन
रहे थे। पूरे देश के लिए यह दृश्य दुर्भाग्यजनक था जब सरकार और प्रशासन इनके आगे
बेबस नज़र आया। और</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अब जब इन लोगों की जांच की जा रही है तो अबतक इनमें से</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 300 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">से
अधिक कोरोना</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">से संक्रमित पाए गए हैं और बाकी में से</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कितने
संक्रमित होंगे उनकी तलाश</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जारी है। जो खबरें सामने आ रही हैं वो
केवल निराशाजनक ही नहीं शर्मनाक भी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हैं क्योंकि <b>इस मकरज़ की वजह से इस
महामारी ने हमारे देश के कश्मीर से लेकर</b></span><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अंडमान
तक अपने पैर पसार लिए हैं। </span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">देश
में कोविड</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 19 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">का आंकड़ा अब चार दिन के</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">भीतर ही</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
3000 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">को पार कर चुका है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, 75 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लोगों
की इस बीमारी के चलते जान जा</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">चुकी है और</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इस तब्लीगी जमात की
मरकज़ से निकलने वाले लोगों के जरिए देश के</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
17 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">राज्यों में कोरोना महामारी अपनी दस्तक
दे चुकी है। देश में पहली बार एक</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ही दिन में</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कोरोना
के</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 600 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">से ऊपर नए मामले दर्ज किए गए। बात केवल इतनी ही</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">होती तो उसे अज्ञानता नादानी या लापरवाही कहा जा सकता था लेकिन
जब इलाज</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">करने वाले डॉक्टरों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पैरा मेडिकल स्टाफ और पुलिसकर्मियों पर
पत्थरों से</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हमला किया जाता है या फिर उन पर थूका जाता है जबकि यह पता हो
कि यह बीमारी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इसी के जरिए फैलती है या फिर महिला डॉक्टरों और नरसों के साथ
अश्लील हरकतें</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">करने की खबरें सामने आती हैं तो प्रश्न केवल इरादों का नहीं रह
जाता। ऐसे</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आचरण से सवाल उठते हैं सोच पर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">परवरिश पर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नैतिकता पर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सामाजिक मूल्यों पर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मानवीय संवेदनाओं पर।
किंतु</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इन सवालों से <b>पहले सवाल तो ऐसे पशुवत आचरण</b></span><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">करने वाले लोगों के</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इंसान
होने पर ही</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लगता है।</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
क्योंकि</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आइसोलेशन वार्ड में</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इनकी गुंडागर्दी करती हुई तस्वीरें कैद
होती हैं तो कहीं फलों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सब्ज़ियों</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">और नोटों पर इनके थूक लगाते हुए वीडियो
वायरल होते हैं। ये कैसा व्यवहार है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">?
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ये कौन सी सोच है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ये कौन से</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लोग
हैं जो किसी अनुशासन को नहीं मानना चाहते</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">?
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ये किसी नियम किसी कानून किसी सरकारी
आदेश</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">को नहीं मानते। अगर मानते हैं तो</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">फतवे मानते हैं। जो
लोग</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कुछ समय पहले तक संविधान बचाने की लड़ाई लड़ रहे थे</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वो आज संविधान की धज्जियाँ उड़ा रहे हैं। पूरा देश लॉक डाउन का
पालन करता है</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लेकिन इनसे सोशल डिस्टनसिंग की उम्मीद करते ही पत्थरबाजी और
गुंडागर्दी हो</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जाती है। लेकिन ऐसा खेदजनक व्यवहार करते वक्त ये लोग भूल जाते
हैं कि इन</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हरक़तों से ये <b>अगर किसी को सबसे अधिक नुकसान पहुंचा रहे हैं
तो खुद को और</b></span><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अपनी पहचान को। चंद मुट्ठी भर लोगों की वजह से पूरी कौम बदनाम
हो जाती है।</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कुछ जाहिल लोग पूरी जमात को जिल्लत का एहसास करा देते हैं।
लेकिन समझने</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वाली बात यह है कि असली गुनहगार वो मौलवी और मौलाना होते हैं
जो इन लोगों</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">को ऐसी हरकतें करने के लिए उकसाते हैं।</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>तब्लीगी जमात के
मौलाना साद का वो</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वीडियो पूरे देश ने सुना जिसमें वो <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>तब्लीगी जमात के लोगों को कोरोना</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महामारी के विषय में अपना विशेष ज्ञान बाँट रहे थे। दरअसल किसी
समुदाय</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">विशेष के ऐसे ठेकेदार अपने राजनैतिक हित साधने के लिए लोगों का
फायदा उठाते</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हैं। काश ये लोग समझ पाते कि इनके कंधो पर देश की नहीं तो कम
से कम अपनी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कौम की तो जिम्मेदारी है। <b>कम पढ़े लिखे</b></span><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लोगों
की अज्ञानता</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> का फायदा उठाकर</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">उनको ऐसी हरकतों के
लिए उकसा कर ये देश का नुकसान तो बाद में करते हैं पहले</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अपनी कौम और अपनी पहचान
का करते हैं। उन्हें समझना चाहिए कि</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आज मोबाइल फोन और</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सोशल मीडिया का</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जमाना है और जमाना बदल रहा है। सच्चाई
वीडियो सहित बेनकाब हो जाती है। शायद</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इसलिए उसी समुदाय के लोग खुद को तब्लीगी
जमात से अलग करने और उनकी हरकतों</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पर लानत देने वालों में सबसे आगे थे। सरकारें
भी ठोस कदम उठा रही हैं। यही</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आवश्यक भी है कि <b>ऐसे लोगों का उन्हीं
की कौम में सामाजिक बहिष्कार हो साथ</b></span><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ही उन</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पर
कानूनी शिकंजा कसे ताकि भविष्य में ऐसी घटनाओं की पुनावृत्ति</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">रुके।</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इन घटनाओं पर सख्ती से तुरंत अंकुश लगना
बेहद जरूरी है क्योंकि</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वर्तमान परिस्थितियों में हमने देखा कि तब्लीगी जमात की सरकारी
आदेशों की</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नाफरमानी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">से कैसे हम एक जीतती हुई लड़ाई हारने की
कगार पर पहुचं गए। लेकिन <b>ये अंत</b></span><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नहीं मध्यांतर है क्योंकि</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ये
वो भारत है जहाँ की सनातन</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">संस्कृति</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">निराशा के अन्धकार को विश्वास के प्रकाश से ओझल कर देती है। आखिर</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अँधेरा कैसा भी हो एक छोटा सा दीपक उसे हरा देता है तो भारत
में तो उम्मीद की सवा सौ करोड़ किरणें मौजूद हैं।</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">डॉ नीलम महेंद्र</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">(</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लेखिका वरिष्ठ स्तंभकार है)</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-75946008950028868752020-04-18T23:26:00.001-07:002020-04-18T23:26:33.136-07:00बेनकाब होते वैश्विक संघठन<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बेनकाब होते वैश्विक
संघठन</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><b><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgy7u3mhLnNQS9DRX7mtSVZEkKpVXX90FuXRlIErBmBsxArQE72U3g8uAknLdPNIkQyQj1zVQFJXyDVzqu2OA5fbi0f7E-cpNF9ERE8j5Uso0RKRMoaYUDZlZrywmSWPUx7W-x7g7fkWyA/s1600/aftercorona.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgy7u3mhLnNQS9DRX7mtSVZEkKpVXX90FuXRlIErBmBsxArQE72U3g8uAknLdPNIkQyQj1zVQFJXyDVzqu2OA5fbi0f7E-cpNF9ERE8j5Uso0RKRMoaYUDZlZrywmSWPUx7W-x7g7fkWyA/s320/aftercorona.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">आज</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">पूरा विश्व संकट के दौर से गुज़र रहा है। कोरोना नामक महामारी से दुनिया भर
के विकसित कहे जाने वाले देशों तक</span> <span lang="HI">में होने वाले
त्राहिमाम को देखकर आशंका होती</span> <span lang="HI">है कि कहीं ये <b>एक युग
के</b></span><b> <span lang="HI">अंत की शुरुआत तो नहीं।</span></b><span lang="HI"> क्योंकि जैसी वर्तमान स्थिति है</span>, <span lang="HI">इसमें इस महामारी
का अगर कोई एकमात्र</span> <span lang="HI">इलाज है तो वो है स्वयं को इससे
बचाना। तो जब तक लॉक डाउन है तबतक हम घरों में सुरक्षित हैं लेकिन <b>जीवन भर न</b></span><b> <span lang="HI">तो आप लॉक डाउन में रह सकते हैं और ना हो कोई देश। इसलिए आवश्यक हो जाता
है कि हम पूरे विश्व पर आई इस विपत्ति से कुछ सबक सीखें।</span><o:p></o:p></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">अगर मानव सभ्यता के इतिहास पर नज़र डालें तो मानव ने शुरुआत से ही अनेक
चुनौतियों का सामना करके अपने बाहुबल और बौद्धिक क्षमता के सहारे ही वर्तमान मुकाम
को हासिल किया है। इस पूरे सफर में अगर</span> <span lang="HI">उसका कोई सबसे
बड़ा मित्र था</span>, <span lang="HI">तो वो था <b>उसका आत्म विश्लेषणात्मक स्वभाव
जो उसे अपनी गलतियों से सीखने के लिए प्रोत्साहित करता था। भारत की सनातन संस्कृति
के</b></span><b> <span lang="HI">स्वाभानुसार यह</span> <span lang="HI">विश्लेषणात्मक
विवेचन आत्मकेंद्रित ना होकर इसमें सम्पूर्ण प्रकृति एवं मानवता का भी कुशलक्षेम
शामिल होता था।</span></b><span lang="HI"> और यह संभव होता था <b>उन</b></span><b> <span lang="HI">नैतिक मूल्यों से जो उसे</span> <span lang="HI">सही और गलत का भेद
कराते थे</span></b><span lang="HI">। किंतु समय के प्रवाह के साथ परिभाषाएं बदलीं
तो <b>नैतिक मूल्य कहीं पीछे छूटते गए।</b> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">यह
सही है कि आज मानव सभ्यता ने जो मुकाम हासिल किया है वो उसकी अथक मेहनत का फल है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">, <span lang="HI">उसके निरंतर प्रयासों का परिणाम है तथा उसकी अनगिनत प्रयोगों की परिणीति
है। अवश्य ही उसने कितनी बार हार का सामना किया होगा कितनी ही बार वो मायूस भी हुआ
होगा लेकिन आगे बढ़ने की चाह ने उसे अपनी गलतियों से सीखकर एकबार फिर उठने के लिए
प्रेरित किया होगा। हाँ ऐसा ही हुआ होगा तभी तो <b>हम स्वयं को कल तक</b></span><b> <span lang="HI">इतिहास में विज्ञान के सर्वोत्तम विकास के दौर में होने का श्रेय देते थे
जो आज हमारे लिए अभिशाप बन गया है। कारण कि जो सबसे बड़ी भूल मानव से इस यात्रा में
हुई वो ये कि उसका विश्लेषण केवल आत्मकेंद्रित रहा</span>, <span lang="HI">निज लाभ
हानि तक सीमित रहा सर्व हिताए सर्व सुखाये का भाव इससे लुप्त रहा।</span><o:p></o:p></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">नैतिक मूल्यों के पतन के साथ ही</span> <span lang="HI">मानवता और प्रकृति सरंक्षण जैसे भाव इस</span> <span lang="HI">विवेचना
से</span> <span lang="HI">लुप्त होते गए। परिणामस्वरूप तरक्की की कभी ना खत्म
होने वाली <b>मानव की लालसा और विकास की अंधी दौड़ उसे इस वैज्ञानिक युग के उस मोड़
पर ले आई जहाँ वो सुपर कंप्यूटर</b></span><b>, <span lang="HI">रोबोट</span>, <span lang="HI">आर्टिफिशियल इंटेलीजेंस</span>, <span lang="HI">क्लोनिंग जैसे वैज्ञानिक
चमत्कारों से उत्साहित हो प्रकृति तक को ललकारने</span> <span lang="HI">लगा। </span><o:p></o:p></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">परिणाम</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">,<span lang="HI">आज अमरीका और</span> <span lang="HI">चीन एक दूसरे को इस वैश्विक</span> <span lang="HI">महामारी के लिए जिम्मेदार बताने वाले ऐसे बयान दे रहे हैं जिन्हें शायद ही
कभी पुष्ट किया जा सके।लेकिन ये बयान इतना इशारा तो कर ही देते हैं कि</span> <span lang="HI">कोरोना वायरस मानव निर्मित एक जैविक हथियार है। अतः यह समय सम्पूर्ण मानव
सभ्यता के लिए</span> <span lang="HI">आत्मावलोकन के ऐसे</span> <span lang="HI">अवसर में बदल जाता है जिसमें अनेक प्रश्नों के उत्तर खोजना हम सभी का
दायित्व बन जाता है।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">दरअसल
मौजूदा परिस्थितियों में प्रश्न तो अनेक और अनेकों पर खड़े हो गए हैं। उन संगठनों
पर भी</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">खड़े हो गए हैं जो विश्व के देशों ने एक दूसरे के सहयोग से आपसी सामंजस्य
स्थापित करते हुए अपने अपने आर्थिक पक्षों को ध्यान में रखकर बनाए थे लेकिन संकट
की इस घड़ी में इन संगठनों का</span> <span lang="HI">हर देश अकेला और बेबस खड़ा
है। इन संगठनों के औचित्यहीन होने का</span> <span lang="HI">इससे बड़ा सबूत
क्या होगा कि <b>जब इटली जैसा देश जो</b></span><b> <span lang="HI">यूरोपीय
संघ जैसे शक्तिशाली संगठन का सदस्य है</span>,<span lang="HI">अपने देश में</span> <span lang="HI">कोरोना से संक्रमित लोगों के जीवन की रक्षा</span> <span lang="HI">तो
छोड़िए मृत्यु उपरांत उनके शवों को</span> <span lang="HI">सम्मान जनक अंतिम
संस्कार का एक सामान्य अधिकार भी नहीं दे पा रहा था</span>, <span lang="HI">मदद के
लिए यूरोपीय संघ के सदस्य देशों की तरफ आशाभरी नज़रों से देख रहा था लेकिन उसके हाथ
निराशा लगी क्योंकि इन संगठनों ने आर्थिक लाभ हानि से ऊपर उठकर कभी सोचा ही नहीं।
इस घटना ने जितना इटली को झकझोर के रख दिया उससे ज्यादा उसने यूरोपीय संघ को
बेनकाब कर दिया। ब्रिटेन पहले ही इस संघ से बाहर आ चुका है अब इटली के भीतर भी
यूरोपीय संघ के विरोध में स्वर उठने लगे हैं।</span><o:p></o:p></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">इसी
प्रकार पुनर्विचार का संकट तो विभिन्न देशों की उस वैश्विक अर्थव्यवस्था की सोच पर
भी मंडराने लगा हैं जिसमें चीन के एक शहर से शुरू होने वाली एक बीमारी समूचे विश्व
की ही अर्थव्यवस्था को ले डूबती है। निश्चित ही कोरोना का <b>यह संकट देशों को
अर्थव्यवस्था और आवश्यक वस्तुओं के मामले में एक दूसरे पर अत्यधिक निर्भरता की
अपनी अपनी नीति का पुनर्निर्माण कर हर देश को आत्मनिर्भरता के लिए कदम उठाने के
लिए प्रेरित करेगा।</b></span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">लेकिन
वो संगठन जो सम्पूर्ण विश्व में मानव के स्वास्थ्य के स्तर को बढ़ाने के</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">लिए उपयुक्त दिशा निर्देश जारी करता है</span>, <b><span lang="HI">कोविड </span>19
<span lang="HI">वैश्विक</span> <span lang="HI">महामारी के दौरान उस विश्व
स्वास्थ्य संगठन की भूमिका ने तो उसकी विश्वसनीयता पर ही प्रश्न चिन्ह लगा</span> <span lang="HI">दिया है।</span></b><span lang="HI"> एकतरफ अमेरिका खुलकर इसकी आलोचना ही
नहीं कर रहा बल्कि विश्व भर में इस महामारी को फैलने से रोकने की दिशा में
लापरवाही के चलते उसने तो विश्व स्वास्थ्य संगठन को अमेरिका द्वारा दी जाने वाली
फंडिंग ही रोक दी है।</span> <span lang="HI">लेकिन दूसरी तरफ अमेरिका ने कोरोना
के संक्रमण फैलने के खतरनाक तरीके और उसकी तीव्र गति से फैलने के बावजूद लॉक डाउन
के कारण अर्थव्यवस्था को पहुंचने वाले नुकसान के चलते इसका फैसला लेने में देर कर
दी। </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">परिणाम
<b>आज कोरोना से होने वाले संक्रमण और मौतें दोनों में अमेरिका विश्व में पहले
क्रम में है। जाहिर है ऐसे फैसले</b></span><b><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">लेते समय
आर्थिक पहलू महत्त्वपूर्ण होता है और मानवीय संवेदनाओं के लिए कोई स्थान नहीं
होता।</span><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">यही
समझने वाली बात है कि उपर्युक्त सभी संदर्भ भले ही अलग अलग हैं और भिन्न भिन्न
वैश्विक</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">संगठनों के हैं जो सामान्य व्यापारिक गतिविधियों में एक दूसरे के पूरक थे</span> <span lang="HI">परंतु ऐसे समय जब इनके सदस्य देशों को इनकी सहायता की</span> <span lang="HI">सबसे ज्यादा आवश्यकता थी</span>, <span lang="HI">ये कर्ण की विद्या के समान
निष्प्रभावी हो गए</span>, <span lang="HI">आखिर क्यों</span>? <span lang="HI">उत्तर
हम सभी जानते है। दरअसल इन सभी संगठनों की उत्पत्ति का एकमात्र उद्देश्य समस्त
सदस्य देशों के व्यापारिक हित</span>,<span lang="HI">उनकी अर्थव्यवस्था और नए
अवसरों की तलाशतक सीमित था। उपभोग्तावादी और अवसरवादी</span> <span lang="HI">संस्कृति
की यही विडंबना है। उपयोगिता और अवसर समाप्त होते ही व्यक्ति हो संगठन हो या देश
निरुपयोगी हो जाता है। इसमें भावनाओं और मानवता की कोई जगह नहीं होती। शायद इसलिए <b>सक्षम
से सक्षम सरकारें और बड़े से बड़े साम्राज्य आज इस आपदा के समय बौने हो गए हैं लेकिन
भारत जैसा अपार जनसंख्या और सीमित संसाधनों वाला देश इस संकट से सफलता पूर्वक लड़
ही नहीं रहा बल्कि हाइड्रोक्लोरोक्विन और पेरासिटामोल जैसी आवश्यक दवाइयों की
आपूर्ति विश्व के विभिन्न देशों को कर रहा है।</b> क्योंकि यहाँ संवेदनाएँ भी हैं
और मानवता भी है। यहाँ की सनातन संस्कृति में निःस्वार्थ सेवा</span>, <span lang="HI">दया भाव</span>, <span lang="HI">दान की महिमा</span>, <span lang="HI">परोपकार
का भाव और सभी के हित की मंगलकामना के संस्कार पूरे देश को एक ऐसे सूत्र में
बांधकर रखते हैं जो विपत्ति के समय टूटने के बजाए और मजबूत हो जाते हैं। कल जब
विश्व के मानचित्र पर विशाल जनसंख्या के साथ इस <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>विकासशील देश की कोरोना पर विजय का विश्लेषण
किया जाएगा तो शायद विश्व के बुद्धिजीवी भारत के विजय के उस गूढ़ मूलमंत्र को समझ
पाएँ जो इसकी सनातन संस्कृति में छिपे हैं। जिस प्रकार <b>आज योग कोरोना से लड़ने
वाला सर्वश्रेष्ठ शारीरिक व्यायाम और प्राणायाम हृदय एवं श्वसन तंत्र के लिए
सर्वोत्तम व्यायाम स्वीकार किया जा चुका है</b></span><b>, <span lang="HI">भारतीय
संस्कृति के मूल्य और संस्कार भी विश्व कल्याण की दृष्टि से सर्वश्रेष्ठ अनुकरणीय
आचरण के रूप में</span> <span lang="HI">स्वीकार किए जाएंगे </span></b><span lang="HI">और यह आवश्यक भी है। क्योंकि अगर विकास की इस चाह में लोककल्याण के भाव
रहे होते तो कोरोना महामारी से जूझ रहे देशों को चीन द्वारा मदद के नाम पर घटिया
सामान की आपुर्ति की खबरें नहीं आतीं। इसी प्रकार</span> <span lang="HI">विज्ञान
के सहारे विकास की यात्रा में यदि</span> <span lang="HI">सर्वहित की मंगलकामना
भी शामिल</span> <span lang="HI">रही होती तो कोई भी देश इतना विनाशकारी जैविक
हथियार बनाना तो दूर उसकी कल्पना भी नहीं कर सकता था।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">डॉ नीलम
महेंद्</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">(लेखिका
वरिष्ठ स्तंभकार है)</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-64976067126332566342020-03-22T19:47:00.001-07:002020-03-22T19:47:33.777-07:00सबकी सुख समृद्धि के लिए होता है। नवसंवत्सर<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सबकी सुख समृद्धि के लिए होता है।</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नवसंवत्सर</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6HSmNNfNL3B7PSSZdMW12DFCn4CTPoWk9akxEHP74CszPE9dVldvi3PeRjvmNWVC_GnwQr5eRWBDkgy4sw1DM6-9WgPJ2bfVU1gUvCnRPthSX9rVFs6ELgXNSYqtNKF1mYbWd2a01s8E/s1600/68740452.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="600" data-original-width="800" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6HSmNNfNL3B7PSSZdMW12DFCn4CTPoWk9akxEHP74CszPE9dVldvi3PeRjvmNWVC_GnwQr5eRWBDkgy4sw1DM6-9WgPJ2bfVU1gUvCnRPthSX9rVFs6ELgXNSYqtNKF1mYbWd2a01s8E/s320/68740452.png" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जो सभ्यता अपने इतिहास पर गर्व करती है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अपनी संस्कृति को
सहेज कर</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">रखती है और अपनी परंपराओं का श्रद्धा से पालन करके पीढ़ी दर
पीढ़ी आगे बढ़ाती</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">है वो गुज़रते</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वक्त के साथ बिखरती नहीं बल्कि और ज्यादा निखरती जाती है।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जब</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">चैत्र मास की शुक्ल
प्रतिपदा के सूर्योदय के साथ सम्पूर्ण भारत के घर घर</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">में</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लोग
अपने इष्टदेवी देवता का अपनी अपनी परंपरा अनुसार पूजन करके</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नवसंवत्सर का स्वागत
कर रहे होते हैं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तो विश्व इस सनातन संस्कृति की ओर</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कौतूहल से देख रहा
होता है। क्योंकि</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कश्मीर से कन्याकुमारी और गुजरात से</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पूर्वोत्तर तक लोग इस
दिन को</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">उगादि</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नवरेह</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नवरात्र</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">गुढ़ी पड़वा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जैसे</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">त्योहारों के रूप में मना रहे होते हैं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पावन नदियों की पूजा
कर रहे होते</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हैं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मंदिरों में मंत्रोच्चार के साथ शंखनाद और घंटनाद चल रहा होता</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तो</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">यह पूजन</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अपने लिए नहीं होता। क्योंकि अपने लिए जब मनुष्य पूजा करता है
तो</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अकेले कर लेता है कभी भी कर लेता है कहीं भी कर लेता है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कैसे भी कर लेता</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">है। कभी करता है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कभी नहीं भी करता। लेकिन चैत्र मास के
शुक्ल पक्ष</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">की पहली</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तिथि को वो केवल जीवन जीता ही नहीं है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वो इस दिन को</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मनाता
भी है। इस दिन</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वो</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कृतज्ञता प्रकट करता है उस प्रकृति के प्रति जिसने उसके खेतों
को फसलों</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">से भर दिया वो आभार व्यक्त करता है उन फसलों का जो उसकी
खुशहाली का प्रतीक</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हैं वो शुक्रिया अदा करता है उस सृष्टि का जिसने उसे इतना कुछ
दिया</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">और वो</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नतमस्तक होता है उस परम पिता परमेश्वर
के आगे जो इस सृष्टि का पालनहार है।</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">और इसलिए यह पूजन उसके खुद के लिए न
होकर सम्पूर्ण सृष्टि के लिए होता है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">प्रकृति के लिए होता है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मानव समाज के लिए
होता है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पशुओं के लिए होता</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पक्षियों के लिए होता है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">फल देने वाले पेड़ों
के लिए होता है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">फसलों पौधों</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">के लिए होता</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सबकी सुख समृद्धि के
लिए होता है। और चूंकि अच्छी फसल पर केवल</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वो किसान ही नहीं निर्भर होता जिसने
खेतों में साल भर मेहनत की होती है बल्कि</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हम</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सभी निर्भर होते हैं। इस लिए यह दिन एक त्यौहार बन जाता है
जिसमें मनुष्य</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बीते</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हुए साल के लिए कृतज्ञता प्रकट करता</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">है
तो आने वाले साल के लिए आशीर्वाद</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">की मंगलकामना करता है।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सालों
से चलने वाली यह परंपरा हर भारतीय घर की</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">संस्कृति का हिस्सा है। शायद इसलिए पूरी
दुनिया के साथ मौज मस्ती करते हुए</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">झूमते नाचते हुए हम भारतीय भी भले ही
पहली जनवरी को न्यू ईयर पार्टी में</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जाते हों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लेकिन नववर्ष तो अपने इष्टदेव के समक्ष
दीप प्रज्वलन के साथ ही</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मानते हैं। तारीख़ें देखने के लिए भले ही अंग्रेजी कैलेंडर लाते
हों लेकिन</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तिथियाँ तो पंचांग में ही देखते हैं। जन्म से लेकर मृत्यु </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">गृह प्रवेश से</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लेकर भूमिपूजन</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मुंडन से लेकर विवाह तक शुभ मुहूर्त तो
विक्रम संवत से ही</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">निकालतें हैं।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">उज्जैन के राजा विक्रमादित्य द्वारा
ईसाई युग से</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 57 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">साल पहले विक्रम संवत शुरू किया गया था जिसकी वैज्ञानिकता के
आगे आज भी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आधुनिक विज्ञान बहुत बौना साबित होता है। दरअसल</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जब
पश्चिमी सभ्यता में</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">गैलेलियो को उनकी खोजों के लिए सज़ा दी जा रही थी तब भारत
ब्रह्मांड के</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">रहस्य दुनिया के सामने खोलते जा रहा था। जब पश्चिमी सभ्यता में
एक हज़ार से</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ऊपर की गणना का ज्ञान नहीं था</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तब भारत को गणित की विराटतम संख्या</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> "</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तल्लाक्षण"
का भी ज्ञान था। तल्लाक्षण अर्थात एक के आगे त्रेपन शून्य से</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">निर्मित संख्या।
"ललित विस्तार" नामक ग्रंथ में तल्लाक्षण की व्याख्या करते</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हुए कहा गया है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
"</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सौ करोड़ यानी एक अयुत</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सौ अयुत यानी एक
नियुत</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सौ नियुत</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">यानी एक कंकर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सौ कंकर यानी एक
सर्वज्ञ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सौ सर्वज्ञ यानी एक विभूतंगमा और सौ</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">विभूतंगमा का मान एक
तल्लाक्षण के बराबर होता है। शून्य की खोज हो चाहे</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नक्षत्रों की खोज</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">गणित का क्षेत्र हो
या</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">खगोल का</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आध्यात्म का ज्ञान हो या</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ज्योतिष</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">भारतीय</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दर्शनशास्त्र
हो या अर्थशास्त्र इसकी वैज्ञानिकता आज भी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अचंभित करने वाली है। इस बात का प्रमाण
भारतीय कालगणना है जिसे आज अकाट्य</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मानकर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नासा में इस पर खोज हो रही है। और</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इसी
कालगणना के आधार पर जब हिन्दू</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नववर्ष का आगमन होता है तो इसकी
वैज्ञानिकता का प्रमाण इससे अधिक क्या हो</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सकता है कि केवल मानव मात्र इसे एक
उत्सव के रूप में नहीं मनाता अपितु</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">प्रकृति भी इस खगोलीय घटना के स्वागत को
आतुर दिखाई देती है। महीनों से</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">खामोश कोयल कूकने लगती है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पक्षी चेहचहाने लगते
हैं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पेड़ नए पत्तों से सज</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जाते हैं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बगीचे रंग बिरंगे फूलों से खिलखिला उठते
हैं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पूरी धरती लाल</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पीली</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हरी चुनरी ओढ़कर इठला रही होती है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">और सर्द</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मौसम
वसंत की अंगड़ाई ले</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">रहा होता है। क्या पौधे क्या जानवर सभी एक नई ऊर्जा एक नई
शक्ति का अनुभव</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कर रहे होते हैं। ऐसे में शक्ति की उपासना के साथ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नवसंवत्सर
के स्वागत से</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बेहतर और क्या हो सकता है। यही सनातन संस्कृति और परंपराएं
हमारी पहचान</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हैं।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महात्मा गांधी ने भी कहा है कि</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> "</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">स्वराज
का अर्थ है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">स्वसंस्कृति</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">स्वधर्म एवं स्वपरम्पराओं का हृदय से निर्वाह करना।"</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">डॉ नीलम महेंद्र<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-57907294429213581812020-03-19T06:52:00.000-07:002020-03-19T06:52:14.901-07:00कोरोना एक अद्र्श्य सेना के खिलाफ लड़ाई है<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कोरोना एक अद्र्श्य सेना के खिलाफ लड़ाई
है</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZ3tDbQbVLxKoO2ASALQ3QTx3mc5GgVGw_Z2as8xqjNy9IioJW6fmJ3S7x1-fYA6FC8dLHv8R_yHfkcOp4MNvTqGs2RDynK8fkDKsirNouRiGsqNDAIcrUB82d2CYrwt69XFYvJO2Fl5A/s1600/Prabhatkhabar_2020-03_beb40819-b5be-4930-9dd3-7b1cd4accf5a_Four_more_Corona_suspects_found__blood_sample_sent_for_investigation.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="549" data-original-width="732" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZ3tDbQbVLxKoO2ASALQ3QTx3mc5GgVGw_Z2as8xqjNy9IioJW6fmJ3S7x1-fYA6FC8dLHv8R_yHfkcOp4MNvTqGs2RDynK8fkDKsirNouRiGsqNDAIcrUB82d2CYrwt69XFYvJO2Fl5A/s320/Prabhatkhabar_2020-03_beb40819-b5be-4930-9dd3-7b1cd4accf5a_Four_more_Corona_suspects_found__blood_sample_sent_for_investigation.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कोरोना से विश्व पर क्या असर हुआ है
इसकी बानगी अमरीकी राष्ट्रपति</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">का</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">यह बयान है कि</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
"</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">विश्व कोरोना वायरस की एक अदृश्य सेना
के खिलाफ लड़ाई लड़</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">रहा है।" चीन के वुहान से शुरू होने वाली कोरोना नामक यह
बीमारी जो अब</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महामारी का रूप ले चुकी है आज अकेले</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">चीन
ही नहीं बल्कि</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पूरे विश्व के लिए</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">परेशानी का सबब बन गई है। लेकिन इसका
सबसे अधिक</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">चिंताजनक पहलू यह है कि</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वैश्वीकरण की वर्तमान परिस्थितियों में
यह बीमारी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">समूची दुनिया के</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सामने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">केवल स्वास्थ्य ही नहीं बल्कि आर्थिक चुनौतियाँ भी लेकर आई है।
सबसे</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पहले </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">31 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दिसंबर को चीन ने विश्व स्वास्थ्य संगठन को वुहान में
न्यूमोनिया</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जैसी किसी बीमारी के पाए जाने की जानकारी दी। देखते ही देखते
यह चीन से</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दूसरे देशों में फैलने लगी और परिस्थितियों को देखते हुए एक
माह के भीतर</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">यानी </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">30 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जनवरी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 2020 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">को विश्व स्वास्थ्य संगठन ने इसे विश्व के लिए एक</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महामारी घोषित कर दिया। स्थिति की भयावहता को इसी से समझा जा सकता
है कि</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आज</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लगभग दो महीने बाद</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">चीन नहीं बल्कि यूरोप चीन से शुरू हुई
इस बीमारी का</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नया</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">एपिसेंटर यानी उपरिकेन्द्र बन चुका है। अब तक दुनिया भर में
इसके</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 219357 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मामले सामने आ चुके हैं जिनमें से</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 8970 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लोगों
की जान जा चुकी है।</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जिनमें से चीन में </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">3245,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इटली में </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2978, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ईरान
में </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">1135, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अमेरिका में </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">155, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">फ्रांस में </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">264, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ब्रिटेन में </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">104 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मौतें हुई हैं। ईरान में तो हालत यह है कि</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वहाँ की सरकार ने महामारी फैलने के डर से</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अपनी
जेलों में बंद लगभग</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 2500 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कैदी रिहा कर दिए। कनाडा के प्रधानमंत्री की पत्नी इसकी चपेट
में हैं।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">भारत</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">की अगर बात करें तो
इसकी वजह से हमारे देश में अब तक तीन लोगों की जान जा</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">चुकी है और धीरे धीरे</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इस
महामारी ने यहाँ भी अपने पांव पसारना शुरू कर दिया</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">है।</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दक्षिण भारत के राज्य केरल से देश में प्रवेश करने वाला यह
वायरस</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कर्नाटक</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महाराष्ट्र</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दिल्ली</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हरियाणा और पंजाब होता हुआ उत्तर भारत के</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">केंद्र शासित प्रदेश
लद्दाख तक पहुंच गया है। पहले से ही आर्थिक मंदी झेल</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">रहे भारत समेत</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अधिकतर
देशों में कोरोना के बेकाबू होते संक्रमण से बचने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">के</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">चलते शट डाउन जारी है। यानी सिनेमा हॉल</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मॉल</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बाजार</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">स्कूल</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कॉलेज बंद</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कर</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दिए गए हैं। भारत में तो बोर्ड और विभिन्न प्रतियोगी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">परीक्षाएँ
तक</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अगले</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आदेश तक स्थगित कर दी गई हैं। विभिन्न मल्टीनेशनल कंपनियों ने
अपने</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कर्मचारियों को घर से काम करने को कहा है। सरकार की ओर से भी
एडवाइजरी जारी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">की गई है जिसमें वो लोगों से एक जगह एकत्र होने से बचने के लिए
कह रहे हैं</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">और उन्हें</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आइसोलेशन यानी कुछ समय के लिए एक दूसरे से मेलजोल कम करने के</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लिए प्रेरित कर रहे हैं। यह बात सही है कि भारत सरकार ने शुरू
से ही कोरोना</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वायरस</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">के रोकथाम के लिए गंभीर प्रयास आरम्भ कर दिए थे। विदेशों में
फंसे</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">भारतीयों को वापस लाने में</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">भी इस सरकार ने ना सिर्फ तत्परता दिखाई बल्कि</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">भारत आने के बाद उनकी जांच और उनके क्वारंटाइन के भी इतने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बेहतरीन
उपाय किए</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कि ना सिर्फ विदेशों से लौटे भारतीय ही भारत सरकार के इंतज़ाम
को</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अमेरिका और ब्रिटेन जैसे विकसित देशों से बेहतर बता रहे हैं
अपितु विश्व</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">स्वास्थ्य संगठन भी भारत सरकार के इन प्रयासों की तारीफ किए
बिना नहीं रह</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सका। विश्व स्वास्थ्य संगठन के भारत के प्रतिनिधि हेंक बेकडम
ने कहा है</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कि</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, "</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कोरोना के खिलाफ पी एम ओ समेत पूरी भारत सरकार के प्रयास
प्रभावशाली</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हैं।"</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लेकिन दिक्कत यह है कि हालांकि</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इस प्रकार की आइसोलेशन से</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बीमारी से तो बचा जा
सकता है लेकिन इससे होने वाले आर्थिक प्रभाव से नहीं।</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">यह विषय इसलिए
महत्वपूर्ण है क्योंकि इस बात का अंदेशा है कि आने वाले</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महीनों में बढ़ते
तापमान के साथ हालांकि इस बीमारी का प्रकोप धीरे धीरे कम</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">होकर समाप्त हो जाएगा
लेकिन स्वाइन फ्लू की ही तरह तापमान कम होते ही हर</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">साल यह फिर से सिर
उठाएगी। इसलिए इस बीमारी से लड़ने के लिए हमें लघु अवधि</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">या तात्कालिक उपाय ही
नहीं दूरगामी परिणाम वाले उपाय भी करने होंगे।</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इस दिशा</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">में</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">विभिन्न देश अलग अलग
कोशिशें कर रहे हैं। जैसे भारत में राजस्थान के</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">एस एम एस अस्पताल के
डॉक्टरों ने मलेरिया स्वाइन फ्लू</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">एच आई वी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">की</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दवाइयों के कॉम्बिनेशन से</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कोरोना के एक ऐसे मरीज़ को ठीक किया जिसे मधुमेह</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">भी था। यह अपने आप में एक उपलब्धि है जिसने भविष्य में इसके
इलाज को खोज</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">निकालने की नींव डाली है। वहीं अमेरिका ने कोरोना की वैक्सीन
बनाने का दावा</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">किया जिसे कथित तौर पर एक महिला पर उपयोग भी किया गया है।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लेकिन</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इन प्रयासों से
विपरीत ब्रिटेन इस बीमारी से लड़ने के लिए</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">एक अनोखा और रोचक</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">किन्तु</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जोखिम भरा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">प्रयोग
कर रहा है। उसने कोरोना से लड़ने के लिए आइसोलेशन</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">थेरेपी के बजाय हर्ड
यानी झुंड</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इम्युनिटी का सिद्धांत अपनाने का</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">फैसला लिया है। इसके
अनुसार वो अपने लोगों को एक दूसरे से दूर रहने के बजाए</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">एक दूसरे के साथ
सामान्य जीवन जीने की सलाह दे रहे हैं। इस पद्धति का</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मानना होता है कि
स्वस्थ मानव शरीर में रोगों से लड़ने की नैसर्गिक शक्ति</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">होती है। प्राचीन काल
से अबतक मानव ने अपनी इसी रोगप्रतिरोधक क्षमता के बल</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पर अनेक रोगों पर
विजय पाई है। दरअसल</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वैक्सीन भी इसी सिद्धांत पर काम करती</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">है। किसी बीमारी की</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वैक्सीन
के जरिए उस बीमारी के कीटाणु एक सीमित मात्रा</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">में मानव शरीर में
पहुँचाए जाते हैं। वैक्सीन के जरिए</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इन कीटाणुओं के सीमित</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मात्रा में मानव शरीर में प्रवेश करते
ही शरीर की रोग प्रतिरोधक क्षमता के</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">चलते</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">उससे लड़ने की शक्ति उत्पन्न हो जाती है जिससे भविष्य में ऐसी
किसी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बीमारी के आक्रमण के लिए हमारा शरीर पहले से तैयार हो जाता है।
इसी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सिद्धान्त के आधार पर ब्रिटेन अपने स्वस्थ नागरिकों को सामान्य
जीवन जीने</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">की आज़ादी दे रहा है और क्वारंटाइन केवल बच्चों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बूढ़ों या फिर उनका कर
रहा</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">है जो कमजोर हैं या फिर पहले से मधुमेह जैसी बीमारियों की वजह
से उनकी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">रोगप्रतिरोधक क्षमता कम है। देखा जाए तो यह कदम जोख़िम भरा तो
है लेकिन अगर</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कारगार होता है ब्रिटेन के लोगों को भविष्य में इस बीमारी से
डरने की जरूरत</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नहीं होगी।</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इन प्रयोगों के नतीजे जो भी हों लेकिन
इतना तो निश्चित है कि</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अब मानव सभ्यता को अपनी अंधे वैज्ञानिक विकास की दौड़ की कीमत</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कोरोना
नामक</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">एक खतरनाक</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">संक्रामक बीमारी से चुकानी होगी। लेकिन</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कोरोना को लेकर
अफवाहों</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">के इस दौर में</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">यह जान लेना अति</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आवश्यक है कि यह खतरनाक इसलिए नहीं है कि</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">यह</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जानलेवा
है बल्कि इसलिए हे कि यह संक्रामक है। आंकड़ों पर गौर करें तो</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कोरोना से मृत्यु
प्रतिशत केवल </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">4% </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">है। अर्थात कोरोना से पीड़ित </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">100
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">में से</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">केवल चार प्रतिशत
लोगों की मृत्यु होती है वो भी उनकी जो बूढ़े हैं या जिनकी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">किसी कारणवश रोग
प्रतिरोधक क्षमता कम है। बस हमें काबू पाना है इसके</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">संक्रमण पर। देश के
एक जिम्मेदार नागरिक के तौर पर हम में से हरेक को</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सावधानी बरतनी है कि
यह देश में हमसे किसी दूसरे को न फैले। क्योंकि पंजाब</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">में एक मामला सामने
आया जिसमें विदेश से लाए गए लगभग </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">134
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लोग स्वास्थ जांच</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कराए बिना एयरपोर्ट
से भाग गए। अब प्रशासन उन्हें ढूंढने में लगा है। सोचने</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वाली बात है कि अगर
इनमें से कोई कोरोना जांच में पोसिटिव पाया जाता है तो</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">वह देश के लोगों के
स्वास्थ्य के लिए कितना बड़ा खतरा है। इसलिए सरकार तो</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अपना काम कर ही रही
है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हमें भी इस कठिन घड़ी में अपनी जिम्मेदारी निभानी</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">होगी।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">डॉ नीलम महेंद्र</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">(लेखिका वरिष्ठ स्तंभकार है)</span><span lang="HI" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-62707406028985728032019-10-24T01:56:00.002-07:002019-10-24T02:17:54.328-07:00समाज महिलाओं की प्रतिभा को उचित सम्मान दे<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0in; vertical-align: baseline;">
<b><span lang="HI" style="color: #444444; font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 14.0pt;">समाज
महिलाओं की प्रतिभा को उचित सम्मान</span></b><b><span lang="HI" style="color: #444444; font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 14.0pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="color: #444444; font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 14.0pt;">दे</span><o:p></o:p></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmPSkzt3810fbXcNc8NYg4tfJ77qUzFU4Jc8PLSDknTvluIMwm-RWZPjgqppE_XsTI8HCzmeQ-4ttNrM_Drgr85ve4hlpdpJWsNSaZlQhrQt_rSZt_mFAeENWwhfgVEuE3cL_Ow6GUvCI/s1600/hqdefault.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="360" data-original-width="480" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmPSkzt3810fbXcNc8NYg4tfJ77qUzFU4Jc8PLSDknTvluIMwm-RWZPjgqppE_XsTI8HCzmeQ-4ttNrM_Drgr85ve4hlpdpJWsNSaZlQhrQt_rSZt_mFAeENWwhfgVEuE3cL_Ow6GUvCI/s400/hqdefault.jpg" width="400" /></a></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0in; vertical-align: baseline;">
<b><span lang="HI" style="color: #444444; font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 14.0pt;"><br /></span></b></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">समय निरंतर बदलता रहता</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">है</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">उसके साथ समाज भी
बदलता है और सभ्यता भी विकसित होती है।लेकिन समय की</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">इस यात्रा में अगर उस समाज की
सोच नहीं बदलती तो वक्त ठहर सा जाता है।</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">1901 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">में जब नोबल पुरस्कारों की शुरुआत होती है और </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">118 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">सालों बाद</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> 2019 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">में जब</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">नोबल पुरस्कार
विजेताओं के नामों की घोषणा होती है तो कहने को इस दौरान</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> 118 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">सालों का लंबा</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">समय बीत चुका होता</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">है लेकिन महसूस कुछ
ऐसा होता है कि जैसे वक्त थम सा गया हो।</span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">क्योंकि</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> 2019 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">इक्कीसवीं सदी का वो दौर है जब विश्व भर की महिलाएं डॉक्टर
इंजीनियर प्रोफेसर</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">पायलट वैज्ञानिक से लेकर हर क्षेत्र में अपना योगदान दे रही हैं।</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">यहाँ तक कि</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">हाल ही के</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">भारत के महत्वकांक्षी
चंद्रयान </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">2
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">मिशन का
नेतृत्व करने वाली टीम में दो महिला वैज्ञानिकों के अलावा पूरी टीम में लगभग</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> 30% </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">महिलाएं थीं। कमोबेश
यही स्थिति विश्व के हर देश के उन</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">विभिन्न चनौतीपूर्ण क्षेत्रों में भी</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">महिलाओं के होने की
है जो महिलाओं के लिए वर्जित से माने जाते थे जैसे खेल जगत</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">सेना</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">पुलिस</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">वकालत</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">रिसर्च</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">आदि।</span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">सालों के इस सफर में यद्यपि महिलाओं ने एक लंबा
सफर तय कर लिया</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">लेकिन </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">2019 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">में भी जब नोबल जैसे अन्य प्रतिष्ठित</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">पुरुस्कार पाने वालों
के नाम सामने आते हैं</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">तो उस सूची को देखकर लगता है कि सालों का यह सफर केवल वक्त ने तय
किया और महिला कहीं पीछे ही छूट गई। शायद इसलिए </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">2018 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">में पिछले </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">55 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">सालों में भौतिकी के
लिए नोबल पाने वाली पहली महिला वैज्ञानिक</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">डोना स्ट्रिकलैंड ने कहा था</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, "</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">मुझे हैरानी नहीं</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif"; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">
</span><span lang="HI" style="color: #444444; font-family: "mangal" , "serif";">है</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";"> कि अपने विषय में
नोबल पाने वाली </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">1901 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">से लेकर अब तक मैं तीसरी महिला हूँ</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">आखिर हम जिस दुनिया में रहते हैं वहाँ पुरूष ही
पुरूष तो नज़र आते हैं।"</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">आश्चर्य नहीं कि</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> 97% </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">विज्ञान के नोबल पुरस्कार विजेता पुरूष वैज्ञानिक हैं। </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">1901 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">से </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">2018 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">के बीच भौतिक शास्त्र
के लिए </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">112
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">बार
नोबल पुरस्कार दिया गया जिसमें से सिर्फ तीन बार किसी महिला को नोबल मिला। इसी
प्रकार रसायन शास्त्र</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">मेडिसीन</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">अर्थशास्त्र के क्षेत्र में भी लगभग</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">यही असंतुलन दिखाई देता है।
इनमें </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">688
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">बार
नोबल दिया गया जिसमें से केवल</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> 21 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">बार महिलाओं को मिला। अगर अबतक के कुल नोबल पुरस्कार विजेताओं की
बात की जाए तो यह पुरस्कार विभिन्न क्षेत्रों में महत्वपूर्ण योगदान के लिए</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> 892 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">लोगों को</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">दिया गया है जिसमें
से </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">844 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">पुरूष हैं और </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">48 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">महिलाएं। विभिन्न
वैश्विक मंचों पर जब लैंगिक समानता की बड़ी बड़ी बातें की जाती हैं तो अंतरराष्ट्रीय
स्तर के किसी पुरस्कार के ये आंकड़े निश्चित ही वर्तमान कथित आधुनिक समाज की कड़वी
सच्चाई सामने ले आते हैं। इस विषय का विश्लेषण करते हुए ब्रिटिश साइंस जर्नलिस्ट एंजेला
सैनी ने</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">
"</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">इन्फीरियर"
अर्थात हीन नाम की</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">एक पुस्तक लिखी। इस पुस्तक में विभिन्न</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">वैज्ञानिकों के
इंटरवियू हैं और कहा गया है कि वैज्ञानिक शोध खुद औरतों को कमतर मानते हैं जिनकी
एक वजह यह है कि उन शोधों को करने वाले पुरूष ही होते हैं। अमेरिका की साइंस
हिस्टोरियन मार्गरेट डब्लू रोसिटर ने </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">1993 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">में ऐसी सोच को माटिल्डा इफ़ेक्ट नाम दिया था जब महिला वैज्ञानिकों
के प्रति एक तरह का पूर्वाग्रह होता है जिसमें उनकी उपलब्धियों को मान्यता देने के
बजाए उनके काम का श्रेय उनके पुरुष सहकर्मियों को दे दिया जाता है</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">और आपको जानकर हैरानी
होगी कि</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">इसकी संभावना </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">95% </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">होती है। क्लोडिया
रैनकिन्स जो सोसाइटी ऑफ स्टेम वीमेन की</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">सह संस्थापक हैं</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">इस विषय में</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">उनका कहना है कि इतिहास में नेटी स्टीवेंस</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">मारीयन डायमंड और
लिसे मीटनर जैसी कई महिला वैज्ञानिक हुई हैं जिनके काम का श्रेय उनके बजाए उनके पुरुष
सहकर्मियों को दिया गया। दरअसल लिसे मीटनर ऑस्ट्रेलियाई महिला वैज्ञानिक थीं
जिन्होंने न्यूक्लियर फिशन की खोज की थी लेकिन उनकी बजाए</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">उनके पुरूष सहकर्मी
ओटो हान को </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">1944
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">का नोबल
मिला।</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">अगर आप</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">इस कथन </span><span lang="HI" style="color: #444444; font-family: "mangal" , "serif";">के</span><span lang="HI" style="color: #444444; font-family: "mangal" , "serif"; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">विरोध में नोबल
पुरस्कार के शुरुआत यानी</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> 1903 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">में ही मैडम क्यूरी को नोबल दिए जाने का तर्क प्रस्तुत करना</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">चाहते हैं तो आपके
लिए इस घटना के पीछे का सच जानना रोचक होगा जो अब इतिहास में दफन हो चुका है। यह
तो सभी जानते हैं कि रेडिएशन की खोज मैडम क्यूरी और उनके पति पियरे क्यूरी दोनों
ने मिलकर की थी लेकिन यह एक तथ्य है कि</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> 1902 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">में जब</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">इस कार्य</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">के लिए नामांकन दाखिल किया गया था तो नोबल कमिटी द्वारा मैडम
क्यूरी को नामित नहीं किया गया था</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">सूची में केवल पियरे क्यूरी का ही नाम था । पियरे क्यूरी के एतराज
और विरोध के कारण मैडम क्यूरी को भी नोबल पुरस्कार दिया गया और इस प्रकार </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">1903 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">में</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">वो इस पुरस्कार को
पाने वाली पहली महिला वैज्ञानिक और फिर </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">1911 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">में रेडियम की खोज करके दूसरी बार नोबल पाने वाली पहली महिला बनीं।</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">स्पष्ट है कि प्रतिभा के बावजूद महिलाओं को</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">लगभग हर क्षेत्र में
कमतर ही आंका जाता है और उन्हें काबलियत के बावजूद जल्दी आगे नहीं बढ़ने दिया जाता।
</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">2018 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">की नोबल पुरस्कार
विजेता डोना स्ट्रिकलैंड दुनिया के सामने</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">इस बात का जीता जागता</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">उदाहरण हैं जो अपनी काबलियत के बावजूद सालों से कनाडा की
प्रतिष्ठित वाटरलू यूनिवर्सिटी में एसोसिएट प्रोफेसर के पद पर ही कार्यरत रहीं</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">थीं। इस पुरस्कार के
बाद ही</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">उन्हें प्रोफेसर पद
की पदोन्नति दी गई।</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">आप कह सकते हैं कि पुरूष प्रधान समाज में यह आम
बात है। आप सही भी </span><span lang="HI" style="color: #444444; font-family: "mangal" , "serif";">हो</span><span lang="HI" style="color: #444444; font-family: "mangal" , "serif"; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">सकते हैं। किंतु
मुद्दा कुछ और है। दरअसल यह आम बात तो हो सकती है लेकिन यह "साधारण"</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">बात नहीँ हो सकती।
क्योंकि यहाँ हम किसी साधारण क्षेत्र के आम पुरुषों की बात नहीं कर रहे बल्कि
विभिन्न क्षेत्रों के असाधारण वैज्ञानिक</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">अर्थशास्त्री</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">गणितज्ञ</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">साहित्यकार पुरुषों की बात कर रहे हैं जिनकी असाधारण बौद्धिक
क्षमता</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">और
जिनका मानसिक स्तर उन्हें आम पुरुषों से अलग करता है। लेकिन खेद का विषय यह है कि
महिलाओं के प्रति इनकी मानसिकता उस भेद को मिटाकर इन कथित इंटेलेकचुअल पुरुषों को
आम पुरुष की श्रेणी में लाकर खड़ा कर देती है । पुरूष वर्ग की मानसिकता का अंदाजा ई
-लाइफ जैसे साइंटिफिक जर्नल की इस रिपोर्ट से लगाया जा सकता है कि केवल </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">20% </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">महिलाएं ही वैज्ञानिक
जर्नल की संपादक</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">सीनियर स्कॉलर और लीड ऑथर जैसे पदों पर पहुंच पाती हैं। आप कह सकते
हैं कि इन क्षेत्रों में महिलाओं की संख्या और उपस्थिति पुरुषों की अपेक्षा कम
होती है। इस विषय पर भी</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">कोपेनहेगेन यूनिवर्सिटी की लिसोलेट जौफ्रेड ने एक रिसर्च की थी
जिसमें उन्होंने यू एस नेशनल साइंस फाउंडेशन से इस क्षेत्र के </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">1901 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">से </span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">2010 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">तक के जेंडर आधारित
आंकड़े लिए और इस अनुपात की तुलना नोबल पुरस्कार पाने वालों की लिंगानुपात से की।
नतीजे बेहद असमानता प्रकट कर रहे थे। क्योंकि</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">जिस अनुपात में महिला
वैज्ञानिक हैं उस अनुपात में उन्हें जो नोबल मिलने चाहिए वो नहीं मिलते।</span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">जाहिर है इस प्रकार का भेदभाव आज के आधुनिक और
तथाकथित सभ्य समाज की पोल खोल देता है।लेकिन अब महिलाएँ जागरूक हो रही हैं। वो
वैज्ञानिक बनकर केवल विज्ञान को ही नहीं समझ रहीं वो इस पुरूष प्रधान समाज के
मनोविज्ञान को भी समझ रही हैं। वो पायलट बनकर केवल आसमान में नहीं उड़ रहीं बल्कि
अपने हिस्से के आसमाँ को मुट्ठी में कैद भी कर रही हैं। यह सच है कि</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">अब</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">तक स्त्री पुरूष के
साथ कदम से कदम मिलाकर सदियों का</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">सफर तय कर यहाँ तक पहुंची है</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">इस सच्चाई को वो स्वीकार करती है और इस साथ के लिए</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">पुरूष की सराहना भी
करती है।</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";">
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">लेकिन
अब पुरूष की बारी है कि वो स्त्री की काबलियत को उसकी प्रतिभा को स्वीकार करे और
उसको यथोत्तचित सम्मान दे जिसकी वो हक़दार है।</span><span style="color: #333333; font-family: "segoe ui" , "sans-serif";"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">डॉ नीलम महेंद्र</span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "mangal" , "serif";">लेखिका वरिष्ठ स्तंभकार हैं</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-6292896290652859982019-07-29T06:55:00.001-07:002019-07-29T06:55:32.037-07:00ट्रिपल तलक आस्था नही, अधिकारों की लड़ाई है ।<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14.0pt;">ट्रिपल तलक <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>आस्था नही</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14.0pt;">,
<span lang="HI">अधिकारों की लड़ाई है ।</span><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjsjkPvKk5ILorHON_pPph3hEUFxOtFJLJyXX50yJ1xwearNqUKHVH6Xy73a3n8PClxYvZbEWGW_rKS40rzFVimiXI65B6hMyofwhpN16q6auzV7Zn7CINg91zszbM6_URNLMXAyPt4rqw/s1600/tripletalak.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjsjkPvKk5ILorHON_pPph3hEUFxOtFJLJyXX50yJ1xwearNqUKHVH6Xy73a3n8PClxYvZbEWGW_rKS40rzFVimiXI65B6hMyofwhpN16q6auzV7Zn7CINg91zszbM6_URNLMXAyPt4rqw/s320/tripletalak.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><span lang="HI"><br /></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">ट्रिपल तलाक पर रोक लगाने</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">का
बिल लोकसभा से तीसरी बार पारित होने के बाद</span> <span lang="HI">एक बार फिर
चर्चा में है। हालांकि</span> <span lang="HI">सुप्रीम कोर्ट ने </span>2017 <span lang="HI">में ही इसे असंवैधानिक करार दे दिया था लेकिन इसे एक कानून का रूप लेने के
लिए अभी और कितना इंतज़ार करना होगा यह तो समय ही बताएगा। क्योंकि बीजेपी सरकार भले
ही अकेले</span> <span lang="HI">अपने दम पर</span> <span lang="HI">इस बिल
को लोकसभा में</span> 82 <span lang="HI">के मुकाबले </span>303 <span lang="HI">वोटों से पास कराने में आसानी से सफल हो गई हो लेकिन इस बिल के प्रति
विपक्षी दलों के रवैये को देखते हुए इसे राज्यसभा से</span> <span lang="HI">पास
कराना ही उसके लिए असली चुनौती है। यह वाकई में</span> <span lang="HI">समझ से
परे है कि कांग्रेस समेत समूचा विपक्ष अपनी गलतियों से कुछ भी सीखने को तैयार
क्यों नहीं है। अपनी वोटबैंक की राजनीति की एकतरफा सोच में</span> <span lang="HI">विपक्षी दल इतने अंधे हो गए हैं कि</span> <span lang="HI">यह भी नहीं
देख पा रहे कि</span> <span lang="HI">उनके इस रवैये से उनका दोहरा आचरण ही देश
के सामने आ रहा है। क्योंकि जो विपक्षी दल राम मंदिर और सबरीमाला जैसे मुद्दों पर
यह कहते हैं कि उन्हें सुप्रीम कोर्ट पर पूरा भरोसा है और उसके फैसले को स्वीकार
करने की बातें करते हैं वो ट्रिपल तलाक पर उसी सुप्रीम कोर्ट के फैसले के विरुद्ध
खड़े हो कर उसे चुनौती दे रहे हैं।</span> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">दरअसल ट्रिपल तलाक जैसा मुद्दा जो एक स्त्री के जीवन की नींव को पल
भर में हिला दे</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">, <span lang="HI">उसकी हंसती खेलती गृहस्थी को पल भर में उजाड़ दे</span>,
<span lang="HI">उसे संभलने का एक भी मौका दिए बिना उसके सपनों को क्षण भर में रौंद
दे</span>, <span lang="HI">ऐसे मुद्दे पर राजनीति होनी ही नहीं चाहिए। क्योंकि न तो</span> <span lang="HI">यह कोई मजहबी चश्मे से देखने वाला मुद्दा है और ना ही</span> <span lang="HI">राजनैतिक नफा नुकसान की नज़र से। लेकिन दुर्भाग्य की बात है कि आज इस
मुद्दे</span> <span lang="HI">पर विपक्ष</span> <span lang="HI">ओछी</span> <span lang="HI">राजनीति के अलावा और कुछ नहीं कर रहा। कारण</span>, <span lang="HI">इस बिल
की सबसे महत्वपूर्ण बात यह है कि इस बिल में</span> "<span lang="HI">तलाक"
को नहीं केवल तलाक के एक अमानवीय तरीके</span>, "<span lang="HI">ट्रिपल
तलाक" को ही कानून के दायरे में लाया जा रहा है।</span> <span lang="HI">जाहिर
है इससे पुरुषों का तलाक देने का अधिकार खत्म नहीं हो रहा बल्कि समुदाय विशेष की
स्त्रियों के हितों की <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>रक्षा करने का
प्रयास किया जा रहा है इसलिए इसे "मुस्लिम महिला विवाह अधिकार संरक्षण
विधेयक" नाम दिया गया। इतना ही नहीं</span>, <span lang="HI">इस्लाम में </span>9
<span lang="HI">तरीकों से तलाक दिया जा सकता है। तो अगर उसमें से एक तरीका कम कर भी
दिया जाए तो तलाक देने के आठ अन्य तरीके फिर भी शेष हैं</span>, <span lang="HI">तो
इसका इतना विरोध क्यों</span>? <span lang="HI">खास तौर पर तब जब कुरान में
"तलाक ए बिद्दत" यानी तीन तलाक का स्पष्ट संहिताकरण नहीं किया गया हो
बल्कि उलेमाओं द्वारा इसकी मनमाफिक व्याख्या की जाती रही</span> <span lang="HI">हो। दरअसल मुल्ला मौलवियों की मिली भगत से ट्रिपल तलाक और फिर उसके बाद
हलाला जैसी</span> <span lang="HI">कुप्रथाओं ने समय के साथ एक ईश्वरीय
रूप ले लिया और पाक कुरान के प्रति आस्था के नाम पर मजहबी भय का माहौल बन गया
जिससे अज्ञानतावश लोग इसका विरोध करने की हिम्मत नहीं जुटा पाए। अपने फैसले में</span> <span lang="HI">न्यायालय ने भी यह स्पष्ट कहा है कि "तलाक-ए- बिद्दत"</span>
<span lang="HI">इस्लाम का अभिन्न अंग नहीं है इसलिए इसे अनुच्छेद </span>25 <span lang="HI">के तहत धार्मिक स्वतंत्रता के अधिकार का सरंक्षण प्राप्त नहीं हो सकता।
इसके साथ ही न्यायालय ने शरीयत कानून </span>1937 <span lang="HI">की धारा </span>2 <span lang="HI">में दी गई एक बार में तीन तलाक की मान्यता को भी रद्द कर दिया। शिया वक्फ
बोर्ड के चेयरमैन वसीम रिज़वी का भी कहना है कि ट्रिपल तलाक का किसी मजहब या कुरान
से कोई वास्ता नहीं है। इसके बावजूद कुछ राजनैतिक दलों द्वारा मजहबी आस्था के नाम
पर तीन तलाक का विरोध साबित करता है कि यह वोटबैंक की राजनीति के अलावा और</span> <span lang="HI">कुछ नहीं है क्योंकि यह आस्था नहीं अधिकारों का मामला है।</span> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">क्योंकि निकाह इस्लाम में दो लोगों के बीच एक कॉन्ट्रैक्ट जरूर है
लेकिन जब</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">इसमें स्त्री और पुरूष दोनों की रजामंदी जरूरी
होती है तो इस कॉन्ट्रैक्ट से अलग होने का फैसला एक अकेला कैसे ले सकता है</span>?
<span lang="HI">जब यह कॉन्ट्रैक्ट यानी</span> <span lang="HI">निकाह अकेले में
नहीं किया जा सकता</span>, <span lang="HI">दो गवाह और एक वकील की मौजूदगी जरूरी
होती है तो इस कॉन्ट्रैक्ट का अंत यानी तलाक</span> <span lang="HI">अकेले में
( कभी कभी तो पत्नी को भी नहीं पता होता)</span> <span lang="HI">या व्हाट्सएप
पर या फ़ेसबुक पर बिना गवाह और वकील के कैसे जायज हो सकता है</span>? <span lang="HI">और जो मजहब के नाम पर इसे जायज ठहरा भी रहे हैं क्या वो यह बताने का कष्ट
करेंगे कि दुनिया का कौन सा</span> <span lang="HI">मजहब आस्था के नाम पर किसी</span>
<span lang="HI">मनुष्य तो छोड़िए किसी अन्य जीव</span> <span lang="HI">के प्रति
असंवेदनशील होने की सीख</span> <span lang="HI">देता है</span>? <span lang="HI">वैसे भी दुनिया के</span> 20 <span lang="HI">इस्लामिक मुल्कों में
ट्रिपल तलाक पूर्णतः प्रतिबंधित है।लेकिन</span> <span lang="HI">ओवैसी जी का
कहना है कि हमें इस्लामिक मुल्कों से मत मिलाइए नहीं तो कट्टरपंथ को बढ़ावा मिलेगा।
तो अगर वे वाकई में कट्टरपंथ के खिलाफ हैं तो उन्हें भारत के मुसलमानों को मुस्लिम
पर्सनल लॉ</span> <span lang="HI">को त्याग कर पूर्ण रूप से भारत के संविधान
को ही मानने के लिए प्रेरित करना चाहिए। इससे भारत में कट्टरपंथ की जड़ ही खत्म हो
जाएगी। सच तो यह है कि ये राजनैतिक दल अगर</span> <span lang="HI">स्वार्थ नहीं
देश हित</span> <span lang="HI">की राजनीति कर रहे होते तो जो</span> <span lang="HI">लड़ाई</span> 1978 <span lang="HI">में</span> <span lang="HI">शाहबानों
ने शुरू की थी वो </span>2019 <span lang="HI">तक जारी नहीं रहती। रही बात इसे एक
क्रिमिनल ऑफ्फेन्स यानी आपराध की श्रेणी में लाने की</span>, <span lang="HI">तो
जनाब</span>,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">कत्ल केवल वो नहीं होता जो खंजर</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">
<span lang="HI">से किया जाए और</span> <o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">ज़ख्म केवल वो नहीं होते जो जिस्म के लहू</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">को बहाए</span>,<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">कातिल वो भी होता है जो लफ़्ज़ों के तीर चलाए और</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">ज़ख्म वो भी होते हैं जो रूह का नासूर बन जाए।</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">जो तीन शब्द एक हंसती खेलती ख्वातीन को पलभर में एक जिंदा लाश में
तब्दील कर दें उनका इस्तेमाल करने वाला शख्स</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">यकीनन सज़ा का हकदार होना चाहिए।</span><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">डॉ नीलम महेंद्र</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-73084193377601115152019-04-24T02:16:00.000-07:002019-04-24T02:16:14.224-07:00आखिर साध्वी से परहेज़ क्यों है ?<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 16.0pt;">आखिर साध्वी से परहेज़ क्यों है </span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 16.0pt;">?</span></b><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhrY9v64pNNRdrjXqx_PlxsWoBZHhyphenhyphenMgnTHe_gE46keNaxWPY_sBZuV6tys7QcGa_3EQ_1vp-msIaVWetFB0xYN4KtTsTFn5DHKftkarg-VLODMwC6zqDwYmwamyHuitPl-rypdcrKF_Jg/s1600/sadhvi_pragya_755_1555741529_618x347.jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="347" data-original-width="618" height="179" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhrY9v64pNNRdrjXqx_PlxsWoBZHhyphenhyphenMgnTHe_gE46keNaxWPY_sBZuV6tys7QcGa_3EQ_1vp-msIaVWetFB0xYN4KtTsTFn5DHKftkarg-VLODMwC6zqDwYmwamyHuitPl-rypdcrKF_Jg/s320/sadhvi_pragya_755_1555741529_618x347.jpeg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 16.0pt;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">साध्वी प्रज्ञा को</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">भोपाल
से भाजपा द्वारा</span> <span lang="HI">अपना उम्मीदवार घोषित करते ही देश में
जैसे एक राजनैतिक भूचाल आता है जिसका कंपन कश्मीर तक महसूस किया जाता है।</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">भाजपा के इस कदम के विरुद्ध में
देश भर से आवाज़ें उठने लगती हैं। यहां तक कि कश्मीर तक ही सीमित रेहने वाले नेशनल
कॉन्फ्रेंस और पीडीपी जैसे दलों को भी भोपाल से साध्वी प्रज्ञा के चुनाव लड़ने पर
ऐतराज़ है।</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">इन सभी का
कहना है कि</span> <span lang="HI">उन पर एक आतंकी साज़िश में शामिल होने का
आरोप है और इस समय वे</span> <span lang="HI">जमानत पर बाहर हैं इसलिए भाजपा को
उन्हें टिकट नहीं देना चाहिए। लेकिन ऐसा करते समय ये लोग भारत के</span> <span lang="HI">उसी संविधान और लोकतंत्र का अपमान कर रहे हैं जिसे बचाने के लिए ये अलग
अलग राज्यों में अपनी अपनी सुविधानुसार</span> <span lang="HI">एक हो कर या
अकेले ही चुनाव लड़ रहे हैं। क्योंकि <b>ये लोग भूल रहे हैं कि जो संविधान इन्हें
अपना</b></span><b> <span lang="HI">विरोध दर्ज करने का अधिकार देता है वो ही
संविधान साध्वी प्रज्ञा को चुनाव लड़ने का अधिकार भी देता है।</span></b><span lang="HI"> ये लोग भूल रहे हैं कि</span> 1977 <span lang="HI">में जॉर्ज
फ़र्नान्डिस देशद्रोह के आरोप के साथ ही जेल से ही चुनाव लड़े भी थे और जीते भी थे।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">दरअसल हमारे राजनैतिक दलों का यही चरित्र है कि वो तथ्यों का उपयोग
और उनकी व्याख्या</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">अपनी सुविधानुसार करते हैं। इन दलों को <b>कांग्रेस
के राष्ट्रीय अध्यक्ष से लेकर अनेक महत्वपूर्ण पदों पर बैठे नेता जो आज जमानत पर
हैं और चुनाव भी लड़ रहे हैं</b></span><b> <span lang="HI">उनसे नहीं लेकिन
साध्वी से ऐतराज़ होता है। इन्हें देशविरोधी नारे लगाने वाले और जमानत पर रिहा
कन्हैया के चुनाव लड़ने पर नहीं साध्वी के चुनाव लड़ने पर ऐतराज़ होता है। इन्हें
लालू प्रसाद यादव जिन पर भ्रष्टाचार के आरोप</span> <span lang="HI">सिद्ध हो
चुके हैं और जो आज जेल में ही हैं उनकी विरासत आगे बढ़ाते तेजस्वी यादव और उनकी
पार्टी से परहेज़ नहीं है तो फिर आखिर<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>साध्वी
से क्यों<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>है जिन पर आज तक कोई आरोप सिद्ध
नहीं हो पाया है।</span><o:p></o:p></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">दरअसल</span> <span lang="HI">ये चमत्कार
भारत में ही संभव है कि <b>महिला अस्मिता से खेलने वाले</b></span><b><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">अभिषेक मनु सिंघवी को</span> <span lang="HI">सुबूतों के होते हुए भी एक दिन जेल नहीं जाना पड़ता लेकिन बिना एफआईआर के
एक</span> <span lang="HI">साध्वी को कारावास में डाल दिया जाता है। ये कमाल भी
शायद भारत में ही संभव है कि अजमल कसाब अफजल गुरू और याकूब मेमन जैसे आतंकवादी
जिन्हें अन्ततः फासी की सज़ा सुनाई जाती है उनकी सुरक्षा और स्वास्थ्य पर लाखों
खर्च किए जाते हैं लेकिन बगैर सुबूतों के</span> <span lang="HI">एक महिला
साध्वी को थर्ड डिग्री देकर उनकी रीढ़ की हड्डी तोड़ दी जाती है।</span></b><span lang="HI"> ये कमाल भी भारत में ही संभव है कि एक एनकाउंटर में जब</span> <span lang="HI">इशरत जहां नाम की अतंकवादी और उसके साथियों को मार गिराया</span> <span lang="HI">जाता है तो तमाम इनटेलीलिजेंस इनपुट से किनारा करते हुए भारत के ही कुछ
लोगों द्वारा ये</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">कहा
जाता है कि ये चार लोग आतंकवादी ही</span> <span lang="HI">नहीं थे बल्कि आम
नागरिक थे पुलिस ने इन्हें गोली मार दी और मेरे हुए लोगों के हाथ में हथियार थमा
दिए। लेकिन जब अमेरिका की</span> <span lang="HI">एफबीआई लश्कर के मुखबिर हेडली
को गिरफ्तार करती है तो वो स्वीकार करता है कि इशरत लश्करे तैयबा की आत्मघाती
हमलावर थी।</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">वैसे ऐसे
कमाल पहले भी हो चुके हैं जैसे<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>जिस </span>2 <span lang="HI">जी घोटाले को कैग
स्वीकार करती है</span>, <span lang="HI">सीबीआई की अदालत</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">सुबूतों के अभाव में उसके
आरोपियों को</span> <span lang="HI">क्लीन<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>चिट दे देती है।</span> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">इस सब से परे एक प्रश्न<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ये भी है की अमेरिका में</span> 9/11 <span lang="HI">के हमले के कुछ घंटों के बाद ही एफबीआई हमलावरों के नाम तथा कुछ मामलों
में तो उनका निजी विवरण तक प्राप्त करने में सफल हो जाती है लेकिन<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>भारत में </span>2008 <span lang="HI">का एक</span> <span lang="HI">केस </span>2019 <span lang="HI">तक क्यों<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>नहीं<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>सुलझ</span> <span lang="HI">पाता।</span> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">साध्वी का विरोध करने वाले इस तथ्य को भी नजरअंदाज नहीं कर<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>सकते कि अगर साध्वी प्रज्ञा को अदालत ने आरोप
मुक्त नहीं किया है तो इन </span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">8 <span lang="HI">सालों में वो</span> <span lang="HI">दोषी भी
नहीं सिद्ध हुई। बल्कि ऐसे कोई सुबूत ही नहीं पाए गए</span> <span lang="HI">जिससे
उन पर मकोका लगे जिसके अंतर्गत उनकी गिरफ्तारी हुई थी।इसलिए<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>अन्ततः </span>2008 <span lang="HI">में बिना
सुबूत औए बिना एफआईआर गिरफ्तार साध्वी पर से </span>2015 <span lang="HI">में मकोका
हटाई गई और उन्हें जमानत मिली।</span> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">दरअसल साध्वी प्रज्ञा के बहाने भाजपा ने भगवा आतंकवाद के सिद्धांत
को जन्म देने वाली</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">राजनीति का
कुत्सित चेहरा देश के सामने रख दिया है। जिस "हिन्दू आतंकवाद" शब्द</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">की नींव पर कांग्रेस ने अपने लिए
मुस्लिम वोटबैंक की ठोस बुनियाद खड़ी की थी उसी हिंदू आतंकवाद की</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">बुनियाद पर भाजपा ने साध्वी
प्रज्ञा के सहारे ठोस प्रहार किया है। अब जब यह सच सामने आ गया है कि जिस तरह
पाकिस्तान कश्मीर में आतंकवादी घटनाओं को अंजाम देता है लेकिन सिद्ध करने की नाकाम</span> <span lang="HI">कोशिश करता है कि कश्मीरी स्थानीय युवक ही</span> <span lang="HI">इसके
पीछे होते हैं (याद कीजिए पुलवामा हमला जिसमें उसने स्थानीय युवक को ही हमलावर
बताने की कोशिश की थी)</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">उसी तरह उसने</span> 26/11 <span lang="HI">के</span> <span lang="HI">हमले को भी भारतीयों द्वारा ही</span> <span lang="HI">अंजाम देने का
भ्रम फैलाने की नापाक और असफल कोशिश की थी। इसलिए इस हमले में शामिल आतंकवादियों
की कलाई पर लाल रक्षा सूत्र बंधा था जो उन्हें हेडली ने सिद्धि विनायक मंदिर से
खरीद कर</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">दिए थे।इसके
अलावा सभी के पास हैदराबाद के एक महाविद्यालय के हिन्दू नाम वाले फ़र्ज़ी पहचान पत्र
भी थे।</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">इसके बावजूद
तब भारत में ही</span> <span lang="HI">कुछ नेताओं ने इस हमले में</span> <span lang="HI">पाकिस्तान का हाथ होने से इंकार कर दिया और</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">यह कह कर कि मालेगाँव की ही तरह</span> 26/11
<span lang="HI">के पीछे भी हिन्दू संगठनों का हाथ है और </span>2008 <span lang="HI">के
मालेगाँव धमाके</span> 2006 <span lang="HI">के मालेगाँव धमाके</span>, <span lang="HI">अजमेर दरगाह और समझौता कांड सभी के तार एक दूसरे से मिल रहे हैं</span>, <span lang="HI">हिन्दू आतंकवाद के सिद्धांत</span> <span lang="HI">को स्थापित करने की
कोशिश की। इतना ही नहीं</span>, <span lang="HI">यहां तक कहा गया कि हेमंत करकरे जो
कि इस हमले में शहीद हुए थे उनको मालेगाँव केस के आरोपियों से धमकियां मिल रही
थीं।</span> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">लेकिन</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">आज तक जब </span>2008 <span lang="HI">मालेगाँव
मामले में साध्वी प्रज्ञा के खिलाफ कोई सबूत नहीं मिल पाया है</span>, <span lang="HI">और</span> <span lang="HI">समझौता कांड के सभी आरोपियों को कोर्ट ने
बरी कर दिया है तो देश के सामने कहने को कम लेकिन समझने को बहुत कुछ</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">है। और</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">अब साध्वी प्रज्ञा के बहाने
भाजपा को तो भानुमति का पिटारा मिल गया है लेकिन कांग्रेस के लिए तो यह मधुमक्खी
का छत्ता ही</span> <span lang="HI">सिद्ध होगा। शायद इसलिए दिग्विजयसिंह ने
साध्वी प्रज्ञा का नाम घोषित होते ही अपने कार्यकर्ताओं से इस मामले में चुप रहने
और संयम बरतने के लिए कहा है।</span> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">डॉ नीलम महेंद्र </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-7570693572221990682019-04-11T07:59:00.003-07:002019-04-11T07:59:46.278-07:00चुनाव के समय मतदाता को जागरूक करने में लगे राजनैतिक दल<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="text-align: left;">
</div>
<h4 style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">चुनाव के समय</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">मतदाता को
जागरूक करने में लगे राजनैतिक दल</span><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjXyynraxzVdzcOGXStpmrfdz39SaHoLcKV6YdbSoshZSnKmNEjqgKlIG1C-uMGQvMFIxKSmHvghDlympzSRZZq_VZxneZgX8-b7NDMorStvyE1N-nBCeV0L0JxKRr7eAXMLwThsGLXAw8/s1600/voter.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjXyynraxzVdzcOGXStpmrfdz39SaHoLcKV6YdbSoshZSnKmNEjqgKlIG1C-uMGQvMFIxKSmHvghDlympzSRZZq_VZxneZgX8-b7NDMorStvyE1N-nBCeV0L0JxKRr7eAXMLwThsGLXAw8/s320/voter.jpg" width="320" /></a><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;"><br /></span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"><o:p> </o:p></span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">देश में एक बार फिर चुनाव होने
जा रहे हैं और लगभग हर राजनैतिक दल मतदाताओं को "जागरूक" करने में लगा
है। लेकिन इस चुनाव में खास बात यह है कि इस बार ना तो कोई लहर है और ना ही कोई
ठोस मुद्दे यानी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">ना सत्ताविरोधी लहर ना विपक्ष के पक्ष में हवा। बल्कि
अगर यह कहा जाए कि समूचे विपक्ष की हवा ही निकली हुई है तो भी गलत नहीं होगा।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">क्योंकि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">जो भ्रष्टाचार
का मुद्दा</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">अब तक के लगभग हर चुनाव में विपक्षी दलों का एक
महत्वपूर्ण हथियार होता था इस बार उसकी धार भी फीकी है। इस बात का एहसास देश की
सबसे पुरानी पार्टी के राष्ट्रीय</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">अध्यक्ष</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">को भी हो गया है शायद</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">इसलिए कल तक</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">जिस रॉफेल
विमान की सवारी करके वो सत्ता तक पहुंचने की लगातार कोशिश कर रहे थे आज वो उनके
चुनावी भाषणों से ही फुर्र हो चुका है । हाँ लेकिन चौकीदार पर नारे वो अपनी हर
चुनावी रैली में लगवा ही लेते हैं। लेकिन उनके</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">चौकीदार चोर है के नारे की हवा
"मैं भी चौकीदार" कैंपेन ने उतनी नहीं निकाली जितनी मात्र चार माह
पुरानी खुद</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">उनकी ही मध्यप्रदेश की कमलनाथ सरकार के करीबियों पर पड़े
हाल के ई डी के छापों ने निकाल दी। लेकिन</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">यह पहली बार नहीं है जब उनके
चुनावी मुद्दे खुद उन्हीं की पार्टी ने उनसे छीन लिए हों। इससे पहले भी जब तीन
राज्यों के</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">विधानसभा चुनावों में उनका</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">किसानों की
कर्जमाफी का कार्ड उनके लिए संजीवनी साबित हुआ था</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">तब उन्हें इसी कर्जमाफी में</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">लोकसभा
चुनावों की जीत की कुंजी भी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">दिखाई देने लगी थी। देश भूला नहीं है कि उस समय लगभग
अपना</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">राजनैतिक बनवास काट रही मृतप्राय</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">कांग्रेस ने
इन तीन प्रदेशों के किसानों को कर्जमाफी की बूटी दिखाकर कैसे सत्ता की चाबी हासिल
की थी। और इस जीत से अति उत्साहित राहुल गांधी ने कहा था कि कर्जमाफी अब आने वाले
लोकसभा चुनावों का अहम मुद्दा होने वाला है और हम नरेंद्र मोदी को तब तक सोने नहीं
देंगे जब तक वो पूरे देश</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">के किसानों का कर्ज माफ नहीं कर देते। लेकिन</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">तीन राज्यों
में मात्र चार महीने पहले जो कर्जमाफी कांग्रेस का सफल प्रयोग और गेम चेंजर सिद्ध
हुआ था आज</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">वो कर्जमाफी उनके चुनावी भाषणों ही नहीं मेनिफेस्टो से
भी गायब है। दरअसल इसकी हवा भी किसी और ने नहीं खुद कांग्रेस और उसकी भ्रष्टाचार
की नीतियों ने ही</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">निकाली है। सरकार बनने के</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">दस दिनों के
अंदर किसानों को</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">कर्जमाफी के नाम पर तीनों प्रदेशों में</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">जो</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">सरकार बनी वो</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">दस दिनों के
अंदर</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">कर्जमाफी से ज्यादा कर्जमाफी के नाम पर घोटालों के लिए
जानी गई।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">इसलिए राहुल अब एक नया गेम चेंजर</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">, "</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">न्याय"
लेकर आए हैं। देश के</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> 20% </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">गरीब परिवारों को साल के </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">72000 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">रूपए दिए
जाएंगे। मतदाताओं को अपनी ओर आकर्षित करने के लिए और अधिक से अधिक वोट हासिल करने
के लिए इस प्रकार के हथकंडे अपनाने वाली कांग्रेस अकेली पार्टी नहीं है। समाजवादी
पार्टी आरजेडी बहुजन समाज पार्टी हो या भाजपा सभी अपने अपने हिसाब से मतदाताओं को
लोकलुभावन वादे करके अपनी ओर आकृष्ट करने के नए नए तरीके अपनाते हैं। कितना
हास्यास्पद है कि जो राजनैतिक दल लगातार सरकार में रहते हुए देश के आखिरी व्यक्ति
को बिजली पानी जैसी बुनियादी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">सुविधाएं उपलब्ध नहीं करा सकीं वो चुनावों के दौरान
इन्हें मुफ्त देने के वादे करती हैं।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">जिस</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">बिहार में
शराबबंदी है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">उस बिहार की जनता से</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">तेजस्वी यादव कहते हैं कि वे
ताड़ी बनाना कानूनी कर देंगे। वहीं भाजपा हर चुनाव की तरह इस बार भी राम मंदिर
बनाने और </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">370 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">हटाने का वादा कर रही है। लेकिन हद तो तब हो जाती है जब
ये दल खुले आम संविधान की धज्जियाँ उड़ाते हुए जाति और धर्म के नाम पर वोटों का
ध्रुवीकरण करने का काम करते हैं। हाल ही में मायावती ने खुले मंच से मुस्लिम
वोटरों से अपने वोटों को बंटने नहीं देने की अपील की। तो "अली" का</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">जवाब योगी
आदित्यनाथ ने बजरंगबली से दिया।</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">ऐसे हालतों में जब सत्ता हासिल
करने के लिए राजनैतिक दलों द्वारा मतदाताओं को उनके छोटे छोटे स्वार्थों का लालच
दिखाकर उन्हें भारी संख्या में मतदान करने के लिए यह कहकर प्रोत्साहित किया जाता
है कि आपका जागरूक होना आवश्यक है। मतदान आपका अधिकार भी है और फ़र्ज़ भी। अपने
अधिकार के प्रति जागरूक हों और</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">
"</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">देशहित" में</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">मतदान अवश्य
करें</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">तो अब समय आ गया है कि देश का मतदाता अपने</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> "</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">जागरूक" होने का अर्थ</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">समझे।क्या जागरूक होने का अर्थ
सिर्फ अपने मतदान के अधिकार का</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">प्रयोग करना भर है </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">क्या उसका फ़र्ज़ केवल अपने छोटे
छोटे स्वार्थों की पूर्ति करना</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">भर</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">है </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">क्या उसकी
नियति इन राजनैतिक दलों के हाथों की कठपुतली बनना भर है </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">आखिर कब वो
जागरूक होगा और "देश बचाओ संविधान बचाओ" और देशहित जैसे शब्दों में पीछे
छुपे भावार्थ "स्वार्थ और स्वहित" को पढ़ पाएगा</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">आखिर कब वो </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">72000 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">सालाना मिलने
वाले "न्याय" के पीछे छुपे उस "अन्याय" को देख पाएगा जो उसे
शारिरिक ही नहीं मानसिक तौर पर भी पंगु बनाने का <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>कदम है </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">आखिर कब वो इस प्रकार की
"जनकल्याण" घोषणाओं के पीछे छुपे खुलमखुल्ला रिश्वतखोरी को देख पाएगा</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">?<br /><o:p></o:p></span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">सच तो यह है कि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">देश के</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">मतदाता की
नियति उस दिन बदलेगी जिस दिन वो सच में जागरूक होगा। जिस दिन वो जाति धर्म से ऊपर
उठकर सोचेगा </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;">,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">निजस्वार्थ से पहले देशहित</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI", sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">की सोचेगा। वो जागरूक तब होगा जब
वो मुफ्त में मिलने वाली हर उस चीज़ को ठुकरएगा जो उसे पंगु बनाए। वो जागरूक तब
होगा जब वो अपनी भुजाएं हाथ फैलाने के लिए नहीं बल्कि मेहनत के लिए उठाएगा।तब वो
जागरूक मतदाता किसी के हाथों की कठपुतली नहीं होगा। वो ना अली होगा ना बजरंगबली
होगा केवल “जागरूक मतदाता” होगा। और फिर वो अपनी उंगली से केवल अपनी ही नहीं देश
की तक़दीर बदलने का भी माद्दा रखेगा।</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal, serif;">डॉ नीलम महेंद्र</span><span style="line-height: 115%;"><o:p> </o:p></span></h4>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-83599618570395039212019-02-18T06:25:00.002-08:002019-02-18T06:25:33.551-08:00नए भारत का आगाज़<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">नए भारत का आगाज़ </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhgxzRZYNk3IAircaG3KYsK6jeSm8TE17c2V19BCa556RH-LgZisFoD4kxiX427lKMnG4avsITzMM-J9lR3Xb5EGYg0nZ4UsN6sEbVWpZURljZFNK0vU20JjBCK5iKjgCNVXj5j8TPwAFY/s1600/Untitled+design+%25282%2529.png" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="800" data-original-width="800" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhgxzRZYNk3IAircaG3KYsK6jeSm8TE17c2V19BCa556RH-LgZisFoD4kxiX427lKMnG4avsITzMM-J9lR3Xb5EGYg0nZ4UsN6sEbVWpZURljZFNK0vU20JjBCK5iKjgCNVXj5j8TPwAFY/s320/Untitled+design+%25282%2529.png" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">यह सेना की बहुत बड़ी सफलता है कि
उसने पुलवामा हमले के मास्टरमाइंड अब्दुल रशीद गाज़ी को आखिरकार मार गिराया हालांकि
इस ऑपरेशन में एक मेजर समेत हमारे चार जांबांज सिपाही वीरगति को प्राप्त हुए।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">देश इस समय बेहद</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कठिन दौर से गुज़र रहा है क्योंकि हमारे सैनिकों की
शहादत का सिलसिला लगातार जारी है।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अभी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भारत अपने </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">40 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वीर सपूतों को धधकते दिल और नाम आँखों से अंतिम विदाई
दे भी नहीं पाया था</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">सेना अभी अपने इन वीरों के बलिदान को ठीक से नमन भी
नहीं कर पाई थी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">राष्ट्र</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अपने भीतर के घुटन भरे आक्रोश से
उबर भी नहीं पाया था</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कि </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">18
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">फरवरी की सुबह फिर</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">हमारे पांच जवानों की शहादत की</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">एक और मनहूस खबर आई।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">पुलवामा की इस</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">हृदयविदारक घटना में सबसे अधिक पीड़ादायक बात यह है कि वो </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">40 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">सीआरपीएफ के
जवान</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">किसी युद्ध के लिए नहीं गए थे। वे</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">तो छुट्टियों के बाद अपनी अपनी डयूटी पर लौट रहे थे।
"जिहाद" की खातिर एक आत्मघाती हमलावर ने सेना के काफिले पर इस फियादीन
हमले को अंजाम दिया। हैवानियत की पराकाष्ठा देखिए कि पाक पोषित आतंकवादी संगठन</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जैश ए मोहम्मद न सिर्फ हमले की जिम्मेदारी लेता है बल्कि उस सुसाइड
बॉम्बर का हमले के लिए जाने से पहले का एक वीडियो भी रिलीज़ करता है। इंसानियत का
इससे घिनौना चेहरा क्या हो सकता है। इससे किसे क्या हासिल हुआ कहना मुश्किल है
लेकिन इस घटना ने इतना तो साबित कर ही दिया कि बिना स्थानीय मदद के ऐसी किसी
वारदात को अंजाम देना संभव नहीं था। कहने की आवश्यकता नहीं कि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इस वीभत्सता में कश्मीरियत जम्हूरियत और इंसानियत ने कब का दम तोड़
दिया है। वो घाटी जो जन्नत हुआ करती थी आज केसर से नहीं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लहू से लाल है। वो कश्मीर जो अपनी सूफी संस्कृति के लिए जाना जाता
था आज आतंक का पर्याय बन चुका है।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">घाटी में</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आतंक का ये सिलसिला जो </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">1987 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">से शुरू हुआ था वो अब निर्णायक
दौर में है।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">देश के प्रधानमंत्री ने कहा है कि जवानों के खून</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">की एक एक बूंद और हर आंख से गिरने वाले एक एक आँसू का ऐसा बदला
लिया जायेगा कि विश्व इस न्यू इंडिया को महसूस करेगा।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वर्तमान सरकार के प्रयासों से
स्पष्ट है कि वो इस बार आरपार की लड़ाई के पक्ष में है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">और यह सही भी है। क्योंकि देश में हुए आतंकवादी हमले के बाद</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इस समय जो देश
का माहौल बना हुआ है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वो शायद इससे पहले कभी देखने को नहीं मिला। आज देश की
हर आंख नम है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">हर दिल शहीदों के परिवार के दर्द को समझ रहा है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">हर शीष उस
माता पिता के आगे नतमस्तक है जिसने अपना जिगर का टुकड़ा भारत माँ के चरणों में
समर्पित किया। हर हृदय कृतज्ञ है उस वीरांगना का जिसने अपनी मांग का सिंदूर देश को
सौंप दिया और हर भारत वासी ऋणी है उस बालक का जो पिता के कंधों पर बैठने की उम्र
में अपने पिता को कंधा दे रहा है।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">ये वाकई में एक नया भारत है
जिसमें आज हर दिल में देशभक्ति की ज्वाला धधक रही है। यह एक अघोषित युद्ध का वो
दौर है जिसमें हर व्यक्ति देश हित में अपना योगदान देने के लिए बेचैन है। कोई
शहीदों के बच्चों की पढ़ाई की जिम्मेदारी ले रहा है तो</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कोई</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अपनी एक महीने की तनख्वाह दे रहा
है। स्थिति यह है कि "भारत के वीर"</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">में मात्र दो
दिन में </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">6 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">करोड़ से ज्यादा की राशि जमा हो गई।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आज देश की मनःस्थिति का अंदाज़ा इसी बात से लगाया जा सकता है कि देश
का बच्चा बच्चा और</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">महिलाएं तक कह रही हैं कि हमें</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">सीमा पर जाने
दो हम पाकिस्तान से बदला लेने को बेताब हैं। पूरा देश अब पाकिस्तान से बातचीत नहीं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">बदला चाहता है। हालात यह हैं कि पाक से बातचीत करने जैसा बयान देने
पर सिद्धू को एक टीवी शो से बाहर का रास्ता दिखा दिया जाता है तो कहीं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">पाकिस्तान से हमदर्दी जताने वाले को नौकरी से बाहर कर दिया जाता</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">है। जिस देश में</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कुछ समय पहले तक अभिव्यक्ति की
स्वतंत्रता के नाम पर</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">देश विरोधी नारे लगाने वालों के पक्ष में कई राजनैतिक
दलों के नेता और मानववादी संगठन इकट्ठा हो जाते थे</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आज वो</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">देश भारत माता की जय और वंदे मातरम जैसे नारों से गूंज रहा है।
टीवी चैनल और सोशल मीडिया देश भक्ति और वीररस की कविताओं से ओतप्रोत हैं। यह नए
भारत की गूंज ही है कि अपने भाषणों में हरदम आग उगलने वाले ओवैसी जैसे नेता पहली
बार आतंकवाद के खिलाफ बोलते हैं। <b>यह नए भारत की ताकत ही है कि कश्मीर के
अलगाववादी नेताओं को मिलने वाली सुरक्षा और सुविधाओं के छीने जाने पर फारूख
अब्दुल्लाह और महबूबा मुफ्ती जैसे घाटी के नेता शांत हैं। और</b></span><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">नए</span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भारत की यह ताकत सिर्फ देश में
ही नहीं दुनिया में भी दिखाई दी </span></b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जब आतंकवाद की
इस घटना पर विश्व के</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 48 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">देशों ने भारत को समर्थन दिया। अमेरिका से लेकर रूस ने
कहा कि भारत को आत्मरक्षा का अधिकार है और वे भारत के साथ हैं।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">और यह नए भारत की शक्ति ही है कि
आज पाकिस्तान बैकफुट पर है। आज वो अपने परमाणु हथियार सम्पन्न होने के दम पर युद्ध
की धमकी नहीं दे रहा बल्कि इस हमले में अपना हाथ न होने की सफाई दे रहा है। यह नए
भारत का दम है कि यह हरकत उसपर उल्टी पड़ गई। दरअसल अमरीका की ट्रम्प सरकार द्वारा
अफगानिस्तान से अपनी फौज वापस बुलाने के फैसले से आतंकी संगठनों और पाक दोनों के
हौसले फिर से बुलंद होने लगे थे। इस समय को उन्होंने इस</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्षेत्र में अपनी ताकत दिखाने के मौके के रूप में देखा। क्योंकि
सेना की मुस्तैदी और</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">ऑपरेशन ऑल आउट के चलते वे काफी समय से देश या घाटी में
कोई वारदात नहीं कर पा रहे थे जिससे उन्हें अपने अस्तित्व पर ही खतरा दिखने लगा था
और वो जबरदस्त दबाव में थे। उन्होंने सोचा था कि भारत में चुनाव से पहले "कुछ
बड़ा" करके वो भारत पर दबाव बनाने में कामयाब हो जाएंगे जबकि हुआ उल्टा।
क्योकि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आज आर्थिक रूप से जर्जर पाकिस्तान सामाजिक रूप से भी</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">पूरी दुनिया
में अलग थलग पड़ चुका है। और</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">रही सही कसर</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भारत के</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">प्रधानमंत्री के बदला लेने के
संकल्प के बाद</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 14 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">तारिख से लगातार भारत के हर गली कूचे में गूंजने वाले
पाकिस्तान मुर्दाबाद के नारों ने उसको मनोवैज्ञानिक पराजय दे कर पूरी कर दी। वो <b>पाक
अपनी नापाक हरकतों से विश्व में आर्थिक सामाजिक कूटनीतिक और राजनैतिक मोर्चे पर आज
बेहद बुरे दौर से गुज़र रहा है।अपने दुश्मन की इस आधी पराजय को अपनी सम्पूर्ण विजय
में बदलने का इससे श्रेष्ठ समय हो नहीं सकता जब देश के हर बच्चे में सैनिक</b></span><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">हर युवा में एक योध्दा और हर नारी में दुर्गा का रूप
उतर आया हो।</span></b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">डॉ नीलम महेंद्र</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-72788724821116842062019-01-25T21:16:00.001-08:002019-01-25T21:16:27.883-08:00महागठबंधन देश हित या स्वार्थ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">महागठबंधन देश हित या स्वार्थ</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVkHFuifs7pnfMtuG9is9QrMT98Y5Vr9WyM0kgK7zwPjpJh7uUWleFZF0eFQJvCsEgX6-yHUJEpnsknjmXT8qs9ZDbzfn1MVBB1CQSNblwK72j_iJf7E8ZmT4w0PVXltGxWkDH2nBkEy0/s1600/Untitled+design.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="900" data-original-width="1600" height="180" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVkHFuifs7pnfMtuG9is9QrMT98Y5Vr9WyM0kgK7zwPjpJh7uUWleFZF0eFQJvCsEgX6-yHUJEpnsknjmXT8qs9ZDbzfn1MVBB1CQSNblwK72j_iJf7E8ZmT4w0PVXltGxWkDH2nBkEy0/s320/Untitled+design.png" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">‘’</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मंजिल दूर है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">डगर कठिन है
लेकिन</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">दिल मिले ना मिले हाथ मिलाते चलिए"</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कोलकाता में
विपक्षी एकता के शक्ति प्रदर्शन के लिए आयोजित</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">ममता की</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">यूनाइटिड इंडिया रैली में कांग्रेस नेता मल्लिकार्जुन खड़गे का यह
एक वाक्य "विपक्ष की एकता"</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">और उसकी मजबूरी दोनों का ही बखान
करने के लिए काफी है। अपनी मजबूरी के चलते ये सभी दाल इस बात को भी</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">नजरअंदाज करने
के लिए मजबूर हैं कि</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">यह सभी नेता जो आज एक होने का
दावा कर रहे हैं वो सभी कल तक केवल बीजेपी नहीं एक दूसरे के भी
"विपक्षी"</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">थे। सच तो यह है कि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कल तक ये सब</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">एक दूसरे के विरोध में खड़े थे इसीलिए आज</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इनका अलग आस्तित्व है क्योकि सोचने वाली बात यह है कि अगर ये वाकई
में एक ही</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">होते तो आज</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इनका</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अलग अलग वजूद नहीं होता। दरअसल कल तक</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इनका लालच इन्हें एक दूसरे के विपक्ष में खड़ा होने के लिए बाध्य कर
रहा था</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आज इनके स्वार्थ इन्हें एक दूसरे के साथ खड़े होने के
लिए विवश कर रहे हैं। क्योंकि इनमें से अधिकांश भ्रष्टाचार के आरोपों से घिरे हैं
जैसे ममता शारदा चिटफंड घोटाला</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अखिलेश खनन घोटाला</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">केजरीवाल राशन
घोटाला</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लालू चारा घोटाला आदि। इसलिए ये सभी केंद्र में</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कैसी और कौन
सी सरकार चाहते यह समझा जा सकता है। शायद इसलिए यह रैली देश के लोगों में</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">चर्चा का</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">विषय बन जाती है जब लालू के बेटे तेजस्वी यादव (जिनके
पिता के कार्यकाल में बिहार जंगल राज किडनैपिंग फिरौती</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">और भ्रष्टाचार के लिए मशहूर था) या</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अरविंद केजरीवाल सरीखे लोग मंच
पर मोदी से देश को बचाने के नारे लगाते हैं या फिर ममता बनर्जी जैसी नेता जिनके
राज में बंगाल के <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>पंचायत जैसे चुनाव का
नामांकन भी बंदूक की नोक पर होता हो, लोकतंत्र को बचाने की दुहाई देती हैं। क्या
ये राजनेता भारत की जनता को इतना मूर्ख समझते हैं कि वो समझ नहीं पाएगी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कि असल में</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लोकतंत्र और संविधान नहीं बल्कि खुद इनका आस्तित्व खतरे
में हैं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">दरअसल राजनीति में जो दिखता है या जो दिखाया जाता है
उससे कहीं अधिक महत्वपूर्ण वो होता है जो दिखता नहीं है या दिखाया नहीं जाता।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जैसे</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">1,</span><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">ममता ने इस रैली के बहाने</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जो शक्तिप्रदर्शन किया है वो "कथित बाहरी</span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">विपक्ष" यानी भाजपा के लिए नहीं बल्कि "अंदरूनी
विपक्ष"</span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">यानी प्रधानमंत्री पद के अन्य
दावेदारों के लिए था।</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मोदी तो बहाना था</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";"> </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">असली मकसद तो</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मायावती को अपनी ताकत दिखाना था।</span></b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";"> उन्हें उस खुमारी से जगाना था जो उन्हें यूपी में सपा
के साथ गठबंधन करके होने लगी थी। बसपा और सपा के गठबंधन के बाद भाजपा और मोदी की
नींद कितनी उड़ी यह कहना तो मुश्किल है लेकिन ममता की इस रैली से मायावती की नींद
अवश्य उड़ गई होगी।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">विभिन्न क्षेत्रीय दल</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">विपक्षी एकता के जितने भी दावे
करे वो खुद भी अपने इस दावे के खोखलेपन को जानते हैं।क्योंकि वो जानते हैं कि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कांग्रेस को अपने साथ मिलाए बिना विपक्षी एकता की बात बेमानी होगी
लेकिन कांग्रेस को अपने साथ मिलाकर एकता की बात करना बेवकूफी ही नहीं आत्मघाती भी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">होगी। इस बात को यूपी में बुआ बबुआ ने अपने गठबंधन में कांग्रेस को
बाहर रख कर सिद्ध कर दी है और अन्य राज्यों के क्षेत्रीय दलों को भी दिशा दिखा दी
है।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">3, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">ममता की इस रैली में</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 23 </span><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">विपक्षी दलों
के नेताओं की मौजूदगी उतनी अहम नहीं है जितनी कुछ नेताओं की गैरमौजूदगी</span></b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">। क्योंकि ये वो नाम हैं जिन्हें ममता तो क्या ये </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">23 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">विपक्षी दल भी
अनदेखा नहीं कर सकते। आइए</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इन नामों पर</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">गौर फरमाएँ</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">सोनिया गांधी राहुल गांधी मायावती सीताराम येचुरी के चंद्रशेखर
जगनमोहन रेड्डी नवीन पटनायक।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">4,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">यहां यह याद करना भी जरूरी है कि कुछ</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">समय पहले जब सोनिया ने बीजेपी के खिलाफ गठबंधन करने की कोशिश की थी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">तब भी कुछ नाम
गैरहाजिर थे</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">माया ममता और अखिलेश।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">5,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लेकिन याद कीजिए</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कुछ समय पहले ही</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कर्नाटक में कुमार स्वामी के शपथ ग्रहण समारोह में जब मंच पर एक
साथ मौजूद सोनिया माया ममता की एक दूसरे को गले लगाती उन</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">तस्वीरों ने</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मीडिया में काफ़ी सुर्खियाँ बटोरी थीं। तो अब सबसे एहम सवाल यह है
कि वो</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">विपक्ष जिसकी कथित एकता की</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">तस्वीरों में</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">ही</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">चेहरों का स्थायित्व नहीं है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वो देश को अपनी एकता का संदेश और
स्थायित्व देने में कितना सफल हो पाएगा।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">6, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्योंकि आज</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जब यूनाईटिड इंडिया के मंच पर ये
सभी विपक्षी दल एक होते हैं तो अपने भाषणों से जनता को अपने "एक होने"
का मकसद तो सफलता पूर्वक समझा देते हैं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, "</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मोदी को हटाना है"। लेकिन
उस मकसद को हासिल करने के बाद देश के लिए अपना एजेंडा तो छोड़ो अपने नेतृत्व का नाम
तक नहीं बता पाते।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">7,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जब ममता उस मंच से यह कहती हैं कि हमारे यहाँ</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">हर कोई लीडर
है तो क्या उनके पास कांग्रेस का कोई इलाज है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्योंकि अगर कांग्रेस सबसे बड़े
दल के रूप में उभरती है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">तो राहुल अपनी दावेदारी पहले ही जाहिर कर चुके हैं। अगर
विपक्षी दल राहुल को पीएम स्वीकार नहीं करें तो कांग्रेस एक बार फिर मनमोहन पर
दांव खेल सकती है। ऐसी स्थिति का सामना वो विपक्ष कैसे करेगा जिसमें सभी लीडर हैं
यह</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">एक महत्वपूर्ण प्रश्न है।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लेकिन इन</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">राजनैतिक सवाल जवाबों से परे जब देश का आम आदमी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इन विपक्षी दलों को अपने अपने मतभेदों को भुलाकर
"देशहित" में</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">एक होते हुए देख रहा है तो सोच रहा है कि क्या इन
राजनैतिक दलों का देश हित चुनाव जीत कर सत्ता हासिल करने तक ही सीमित है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जिस आम आदमी
की दुहाई देकर ये दल</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आज महागठबंधन बनाने की बात कर रहे हैं क्या इन्होंने
कभी इस आम आदमी के हित के लिए गठबंधन किया है जब उसे वाकई में जरूरत थी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्या देश के किसी हिस्से में भूकंप बाढ़ सूखा या फिर अन्य किसी
प्राकृतिक आपदा में इस प्रकार की एकता दिखा कर उसकी मदद के लिए इकट्ठे हुए</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">है</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्या ऐसे
मौकों पर खुद आगे बढ़ कर देश हित में देश सेवा की है</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span></b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इन सभी क्षेत्रीय दलों के</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">देश हित की दास्तान तो खुद इनके
प्रदेश बयाँ कर रहे हैं जहाँ सालों ये सत्ता में थे या हैं।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">पश्चिम बंगाल हो बिहार हो या</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">उत्तर प्रदेश</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जनता सब जानती
है इसलिए मंद मंद मुस्कुराती हुए पूछती है कि झूठ क्यों बोलते हो <b>साहेब</b></span><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">यह महागठबंधन नहीं ये तो महाठगबंधन है</span></b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";"> बाबू।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">डॉ नीलम महेंद्र</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-48614561618745058582019-01-15T07:15:00.000-08:002019-01-15T07:15:12.795-08:00सामाजिक न्याय की तरफ एक ठोस कदम<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">सामाजिक न्याय की तरफ एक ठोस कदम
</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhbQlK9FkrvTGy607uhej3y39Q-P7IAufvIRj2Z1Ll5fYpzKdnkj6VML-dyjXG7tGimzRAdPgD0AQtKi4WZGkY2Zy23Foyhs-U_xYFCx1dLUNQX24OVgI88bUbtUvYpbQCSJfA8kkChrPk/s1600/aarkshan.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhbQlK9FkrvTGy607uhej3y39Q-P7IAufvIRj2Z1Ll5fYpzKdnkj6VML-dyjXG7tGimzRAdPgD0AQtKi4WZGkY2Zy23Foyhs-U_xYFCx1dLUNQX24OVgI88bUbtUvYpbQCSJfA8kkChrPk/s320/aarkshan.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भारत की राजनीति का वो दुर्लभ
दिन जब विपक्ष अपनी विपक्ष की भूमिका चाहते हुए भी नहीं नहीं निभा पाया और न चाहते
हुए भी वह सरकार का समर्थन करने के लिए मजबूर हो गया</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इसे</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्या कहा जाए</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">?
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कांग्रेस यह कह कर क्रेडिट लेने
की असफल कोशिश कर रही है कि बिना उसके समर्थन के भाजपा इस बिल को पास नहीं करा सकती
थी लेकिन सच्चाई यह है कि बाज़ी तो मोदी ही जीतकर ले गए है।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">“आरक्षण"</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">देश के राजनैतिक पटल पर वो शब्द</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जो पहले एक सोच बना फिर उसकी
सिफारिश की गई</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जिसे</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">एक संविधान संशोधन बिल के रूप में प्रस्तुत किया गया</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">और अन्ततः</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">एक कानून बनाकर देश भर में</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लागू कर दिया गया।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आजाद</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भारत के राजनैतिक इतिहास में </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">1990 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">और </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2019 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">ये दोनों ही साल बेहद अहम माने जाएंगे। क्योंकि जब </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">1990 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">में तत्कालीन प्रधानमंत्री वी पी सिंह ने देश भर में भारी विरोध के
बावजूद मंडल आयोग की रिपोर्ट के आधार पर</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> "</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जातिगत
आरक्षण" को लागू किया था तो उनका यह</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कदम देश में एक नई राजनैतिक
परंपरा की नींव बन कर उभरा था। <b>समाज के बंटवारे पर आधारित</b></span><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जातीगत विभाजित वोट बैंक की राजनीति की नींव।</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इस लिहाज से </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">8 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जनवरी </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2019 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">की तारीख़ उस</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">ऐतिहासिक दिन के रूप में याद की
जाएगी जिसने उस राजनीति की नींव ही हिला दी।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्योंकि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मोदी सरकार ने ना केवल संविधान में संशोधन करके</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आर्थिक आधार
पर आरक्षण दिए जाने का मार्ग प्रशस्त कर दिया है बल्कि भारत की राजनीति की दिशा
बदलने की एक नई नींव भी रख दी है। यह जातिगत वोटबैंक आधारित राजनीति पर <b>केवल
राजनैतिक ही नहीं कूटनीतिक विजय भी है। इसे</b></span><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मोदी की
कूटनीतिक जीत ही कहा जाएगा कि जिस वोटबैंक की राजनीति सभी विपक्षी दल अब तक कर रहे
थे</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आज खुद उसी का शिकार हो गए।</span></b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";"> यह वोटबैंक का गणित ही था कि देश में आर्थिक रूप से
कमजोर वर्गों के लिए </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">10% </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आरक्षण लागू करने हेतु </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">124 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वाँ संविधान संशोधन विधेयक
राजयसभा में भाजपा अल्पमत में होते हुए भी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">पारित करा लें जाती है। मोदी
सरकार की हर नीति का विरोध करने वाला विपक्ष</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मोदी को रोकने के लिए अपने अपने
विरोधों को भुलाकर महागठबंधन तक बना कर एक होने वाला विपक्ष आज समझ ही नहीं पा रहा
कि वो मोदी के इस दांव का सामना कैसे करे।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अब खास बात यह है कि अब आरक्षण
का लाभ किसी जाति या धर्म विशेष तक सीमित न होकर हिन्दू मुस्लिम सिख ईसाई पारसी और
अन्य अनारक्षित समुदायों को मिलेगा। यह देश के समाज की दिशा और सोच बदलने वाला
वाकई में एक महत्वपूर्ण कदम है।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">यह दुर्भाग्यपूर्ण है कि इस देश
में हर विषय पर राजनीति होती है। शायद</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इसलिए कुछ लोगों का कहना है कि
आर्थिक आधार पर आरक्षण देने</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">का यह फैसला एक राजनैतिक फैसला है जिसे केवल आगामी
लोकसभा चुनावों में राजनैतिक लाभ</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">उठाने के उद्देश्य से लिया गया है।
तो इन लोगों से एक प्रश्न कि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">देश के वर्तमान परिदृश्य में कौन
सा ऐसा राजनैतिक दल है जो राजनैतिक नफा नुकसान देखे बिना कोई कदम उठाना तो दूर की
बात है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">एक बयान भी देता है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कम से कम वर्तमान सरकार का यह
कदम विपक्षी दलों के उन गैर जिम्मेदाराना कदमों से तो बेहतर ही है जो देश को धर्म
जाति सम्प्रदाय के नाम पर बांट कर समाज में वैमनस्य बढ़ाने का काम करते हैं और नफरत
की राजनीति करते हैं। याद कीजिए </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">1990
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">का वो साल जब ना सिर्फ</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">हमारे कितने जवान बच्चे आरक्षण की आग में झुलसे थे बल्कि आरक्षण के
इस कदम ने हमारे समाज को भी दो भागों में बांट कर एक दूसरे के प्रति कटुता उत्पन्न
कर दी थी। इसका स्पष्ट उदाहरण हमें तब देखने को मिला था जब अभी कुछ माह पहले ही
सरकार ने एट्रोसिटी एक्ट में बदलाव किया था और देश के कई हिस्से हिंसा की आग में
जल उठे <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>थे।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कहा जा सकता है कि <b>जाति गत
भेदभाव की सामाजिक खाई कम होने के बजाए बढ़ती ही जा रही थी।</b></span><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लेकिन अब जाति या सम्प्रदाय
सरीखे सभी भेदों को किनारे करते हुए केवल आर्थिक रूप से पिछड़े वर्गों के लिए
आरक्षण ने सामाजिक न्याय की दिशा में एक नई पहल का आगाज़ किया है। समय के साथ चलने
के लिए समय के साथ बदलना आवश्यक होता</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">है।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आज <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>जब आरक्षण की बात हो रही हो तो यह जानना भी
जरूरी है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कि आखिर इसकी आवश्यकता क्यों पड़ी।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">दरअसल</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जब देश में आरक्षण की व्यवस्था लागू की गई थी तो उसके
मूल में समाज में पिछड़े वर्गों के साथ होने वाले अत्याचार और भेदभाव को देखते हुए
उनके सामाजिक और शैक्षणिक पिछड़ेपन को दूर करने के लिए मंडल आयोग द्वारा कुछ</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">सिफारिशें की गई थीं जिनमें से कुछ एक को संशोधन के साथ अपनाया गया</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">था।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लेकिन</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आज इस प्रकार का सामाजिक</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भेदभाव <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>और शोषण भारतीय समाज में लगभग नहीं के बराबर है।
और आज आरक्षण जैसी सुविधा के अतिरिक्त देश के इन शोषित दलित वंचित वर्गों के साथ
किसी भी प्रकार के भेदभाव अथवा अन्याय</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">को रोकने के लिए अनेक सशक्त एवं
कठोर कानून मौजूदा न्याय व्यवस्था में लागू हैं जिनके बल पर सामाजिक पिछड़ेपन की
लड़ाई हम लोग काफी हद तक जीत चुके हैं। <b>अब लड़ाई है शैक्षणिक एवं आर्थिक पिछड़ेपन
की</b>। इसी बात को ध्यान में रखते हुए सरकार ने मौजूदा आरक्षण व्यवस्था से छेड़छाड़
नहीं करते हुए इसकी अलग व्यवस्था की है जो अब समाज में आरक्षण के भेदभाव को ही
खत्म कर के एक सकारात्मक माहौल बनाने में निश्चित रूप से मददगार होगा। चूंकि <b>अब
समाज का हर वर्ग ही आरक्षित हो गया है तो आए दिन समाज के विभिन्न वर्गों द्वारा
आरक्षण की मांग और राजनीति पर भी लगाम लगेगी।</b></span><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">और अब आखिरी बात जो लोग इसका
विरोध यह कहकर कर रहे हैं कि सरकार के इस कदम का कोई मतलब नहीं है क्योंकि
नौकरियाँ ही नहीं हैं उनसे एक सवाल। जब मराठा</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जाट</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">पाटीदार</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मुस्लिम</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आदि आरक्षण की
मांग यही लोग करते हैं तब इनका यह तर्क कहाँ चला जाता है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">डॉ नीलम महेंद्र<o:p></o:p></span></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-83719510182837606182019-01-04T01:09:00.000-08:002019-01-04T01:09:57.056-08:00क़र्ज़ माफ़ी सत्ता की चाबी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क़र्ज़ माफ़ी सत्ता की चाबी</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh9A8vmc1vZsNH0WcpOTt5SLzCT1k2Gd2-OWHSsXob4mDVG-_7HzD6WTScedD9_t2J9YLG4qZNgTUZCT70MLAc4msLhcn7cXnJf27izPvj66zI2zjtAFDgGctHSiOvTdx_7TnngSZQovWs/s1600/gandh.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="476" data-original-width="715" height="213" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh9A8vmc1vZsNH0WcpOTt5SLzCT1k2Gd2-OWHSsXob4mDVG-_7HzD6WTScedD9_t2J9YLG4qZNgTUZCT70MLAc4msLhcn7cXnJf27izPvj66zI2zjtAFDgGctHSiOvTdx_7TnngSZQovWs/s320/gandh.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">तीन राज्यों में विधानसभा
चुनावों के नतीजों के परिणामस्वरूप</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कांग्रेस की सरकार क्या बनी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">न सिर्फ एक
मृतप्राय अवस्था में पहुंच चुकी पार्टी को संजीवनी मिल गई</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">बल्कि भविष्य
की जीत का मंत्र भी मिल गया। जी हाँ</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कांग्रेस अध्यक्ष राहुल गांधी
अपने इरादे स्पष्ट कर चुके हैं कि किसानों की</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कर्जमाफी के रूप में उन्हें जो
सत्ता की चाबी हाथ लगी है उसे वो किसी भी कीमत पर अब छोड़ने को तैयार नहीं हैं। दो
राज्यों के मुख्यमंत्रियो ने शपथ लेने के कुछ घंटों के भीतर ही चुनावों के दौरान</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कांग्रेस की सरकार बनते ही</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">किसानों के</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कर्जमाफ करने के</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">राहुल गांधी के वादे को अमलीजामा पहनाना शुरू कर दिया
है। एक प्रकार से कांग्रेस ने यह स्पष्ट कर दिया है कि </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2019 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">के चुनावी रण में उसका हथियार बदलने वाला नहीं है। लेकिन साथ ही
कांग्रेस को अन्दर ही अंदर यह भी एहसास है कि इसका क्रियान्वयन आसान नहीं है।
क्योंकि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वो इतनी नासमझ भी नहीं है कि यह न समझ सके कि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जब किसी भी प्रदेश में कर्जमाफी की घोषणा से उस प्रदेश की</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अर्थव्यवस्था पर कितना विपरीत प्रभाव पड़ता है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">तो</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जब पूरे देश में कर्जमाफी की बात होगी तो देश की अर्थव्यवस्था का
क्या हाल होगा। मध्यप्रदेश को ही लें</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कर्जमाफी की घोषणा के साथ ही
मध्यप्रदेश की जनता पर </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">34 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">से </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">38
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">हज़ार करोड़ रुपए का अतिरिक्त बोझ
आ जाएगा।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">पूर्व गवर्नर रघुराम राजन ने भी कहा है कि कर्जमाफी
जैसे कदमों से देश को राजस्व का बहुत</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">नुकसान होता है और इस प्रकार के
फैसले देश की अर्थव्यवस्था पर विपरीत प्रभाव डालते हैं। उन्होंने यहां तक कहा कि
इन घोषणाओं का फायदा केवल सांठ गांठ</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वालों को ही मिलता है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">गरीब किसानों
को नहीं।उनके इस कथन का समर्थन कैग की वो रिपोर्ट भी करती है जो कहती है कि </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2008 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">में कांग्रेस जिस कर्जमाफी</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">के वादे के साथ सत्ता में आई थी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वो</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भ्रष्टाचार की
भेंट चढ़ गई थी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जिस कारण उसका फायदा किसानों को नहीं मिल पाया। इसलिए
जब वो राहुल जो चुनाव नतीजों के बाद अपनी प्रेस कॉन्फ्रेंस में मानते</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">हैं कि "कर्जमाफी किसानों की समस्या का सही समाधान नहीं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">है"</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वो ही राहुल अब</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">यह कहते हैं कि वे प्रधानमंत्री
को तब तक सोने नहीं देंगे जब तक वह किसानों का कर्जा माफ नहीं कर देते</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">तो उनके इस
कथन से नकारात्मक राजनीति की दुर्गंध आती है।कहीं वो इन तीन प्रदेशों में कांग्रेस
द्वारा किए गए कर्जमाफी का ठीकरा केंद्र के मत्थे तो नहीं मढ़ना चाहते</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कुछ भी हो</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इस प्रकार की
बयान बाजी से वे केवल</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">देश की भोली भाली जनता की
अज्ञानता का लाभ उठाकर अपने तत्कालिक</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">राजनैतिक स्वार्थ को हासिल करने
का लक्ष्य रखते हैं न कि किसानों की समस्या को सुलझाने का लक्ष्य। समझने वाली बात
यह भी है कि दरअसल जब राजनैतिक दल किसानों की</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कर्जमाफी की
बात करते हैं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">तो वे किसानों की नहीं अपनी बात कर रहे होते हैं। उनका
लक्ष्य किसानों की समस्या का हल नहीं अपने वोटों की समस्या का हल होता है। उनकी
मंज़िल किसानों की खुशहाली सुनिश्चित करना नहीं अपनी पार्टी की जीत सुनिश्चित करना
होता है।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">यह बहुत</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">ही खेद का विषय है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कि आज हर राजनैतिक दल सत्ता
चाहता है लेकिन इसे हासिल करने के लिए वो देश के लोकतंत्र का</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भी मज़ाक उड़ाने से नहीं</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">हिचकता। जिस लोकतांत्रिक
व्यवस्था को देश की खुशाली और तरक्की का प्रतीक माना जाता था और जिस वोटर के हाथ
सत्ता की चाबी होती थी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इन राजनैतिक पार्टियों की रस्साकस्सी ने उस लोकतंत्र और
उसके नायक</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">एक आम आदमी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">एक वोटर को आज केवल</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अपने हाथों की कठपुतली बनाकर छोड़ दिया है। क्योंकि वो इतना पढ़ा
लिखा नहीं है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्योंकि वो अपनी रोज़ी रोटी से आगे की सोच ही नहीं पाता</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्योंकि वो
गरीब है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्योंकि उसके दिन की शुरुआत पीने के लिए</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">पानी की जुगाङ से शुरू होती है और उसकी सांझ दो रोटी की तलाश पर
ढलती है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वो देश का भला बुरा क्या समझे</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्या जाने
क्या चाहे </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वो किसान जो पूरे देश का पेट भरता है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जो कड़ी धूप हो
या बारिश</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">सर्द बर्फीली हवाओं का मौसम हो या लू के थपेड़े</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">उसके दिन की
शुरुआत कड़ी मेहनत से होती है लेकिन सांझ कांदा और सूखी रोटी से होती है।जो जी तोड़
मेहनत के बाद भी अपने परिवार की अर्थव्यवस्था को पटरी पर लाने की हर कोशिश में
असफल हो जाता है वो देश की अर्थव्यवस्था के बारे में क्या जाने</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लेकिन देश के
राजनैतिक दल जो चुनाव जीतकर देश चलाने का वादा और दावा दोनों करते हैं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वो तो देश और
उसकी अर्थव्यवस्था का भला और बुरा दोनों समझते हैं!</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">उसके बावजूद
जब वे किसानों को आत्मनिर्भर बनाने की बात करने की बजाए उन्हें कर्ज़ देने की बात
करते हैं। जब ये राजनैतिक दल किसानों को इस कर्ज़ को</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लौटाने का
सक्षम बनने की सोच देने के बजाए उसे माफ करके मुफ्तखोरी की संस्कृति को बढ़ावा देने
की बात करते हैं तो स्पष्ट है कि ऐसा करके वे ना तो किसानों का सोचते हैं ना देश
का। बल्कि वो इस प्रकार का लालच देकर किसानों को सत्ता तक पहुंचने का एक जरिया
मात्र समझते हैं।सत्तासुख के लिए ये राजनैतिक दल देश की अर्थव्यवस्था और उसके
भविष्य को भी ताक पर रख देते हैं। क्या राहुल गांधी के पास इस बात का जवाब है कि </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2008 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">में कांग्रेस द्वारा देश भर में किसानों की कर्जमाफी के बावजूद </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2018 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">में भी किसानों की स्थिति में कोई सुधार क्यों नहीं आया</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कर्जमाफी के
बावजूद किसानों की आत्महत्या थम क्यों नहीं रहीं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इसलिए बेहतर होता कि राहुल गांधी
अपनी सोच का दायरा बढ़ाते</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अपनी पार्टी से पहले देश का सोचते</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अपने बयानों
में परिपक्वता लाते</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अब तक किसानों की नहीं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वोटों की सोच रहे थे</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अब वोटों की
नहीं किसानों की सोचें</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">उन्हें आत्मनिर्भर बनाने की सोचें क्योंकि उनकी इस
प्रकार की गैर जिम्मेदार बयानबाजी से ना किसानों का फायदा होगा ना देश का। बल्कि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अब</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भाजपा भी दबाव में आ गई है शायद इसीलिए भाजपा की असम
सरकार ने किसानों के</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">600 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">करोड़ रुपए का कर्ज माफ करने की घोषणा कर दी है और
गुजरात की भाजपा सरकार ने ग्रामीण इलाकों में </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">6 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लाख उपभोक्ताओं के सभी बकाया
बिजली बिल माफ़ करने की घोषणा कर दी है। सोचने वाली बात यह है कि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इस प्रकार की जो परिपाटी शुरू हो गई है उससे देश पीछे ही जायेगा
आगे नहीं। राजनैतिक दल तो इस दलसल में फंसते ही जायेंगे और अंततः देश को भी इसी
दलदल में डुबो देंगे। अब भी समय है चुनाव आयोग स्थिति की गंभीरता का संज्ञान ले और
चुनावों के दौरान इस प्रकार के वादों को रिश्वत देकर खरीदने की श्रेणी में लाकर
गंभीर अपराध घोषित करे तथा ऐसी घोषणाओं को करने वाली पार्टी पर प्रतिबंध लगाए</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">डॉ नीलम महेंद्र</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-37834657237516071762019-01-04T01:06:00.000-08:002019-01-04T01:06:53.177-08:00समय है ज्ञान को किताबों से बाहर निकालने का<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14.0pt;">समय है ज्ञान को किताबों से बाहर निकालने का</span></b><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgcjogqcza0MtlCqUvsR9ukltbCW-Wke2SMu6upDsiKfXR3D7SFnWzUmJXqopjBdI2B9_Y8jrv1WdCWXHBH-d2N34dolP4C5ct8VgIrTlo4zQ5s2amaMykKsKnmGd-Ak7aSK8cI0vS8Fnc/s1600/youth+rashtrpati.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgcjogqcza0MtlCqUvsR9ukltbCW-Wke2SMu6upDsiKfXR3D7SFnWzUmJXqopjBdI2B9_Y8jrv1WdCWXHBH-d2N34dolP4C5ct8VgIrTlo4zQ5s2amaMykKsKnmGd-Ak7aSK8cI0vS8Fnc/s320/youth+rashtrpati.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">आज सोशल मीडिया केवल अपनी बात कहने का एक सशक्त माध्यम नहीं रह गया</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">है बल्कि काफी हद तक वो</span> <span lang="HI">समाज का आईना भी बन गया
है। क्योंकि</span> <span lang="HI">कई</span> <span lang="HI">बार उसके
माध्यम से हमें अपने आसपास की वो कड़वी सच्चाई देखने को मिल जाती है जिसके बारे में
हमें पता तो होता है लेकिन उसके गंभीर दुष्परिणामों का अंदाजा नहीं होता। ताज़ा
उदाहरण सोशल मीडिया पर तेज़ी से वायरल होते एक</span> <span lang="HI">वीडियो का</span> <span lang="HI">है जिसमें कॉलेज के युवक युवतियों से हाल के विधानसभा चुनावों के बाद नई
सरकार के विषय में उनके विचार जानने की कोशिश की जा रही है। प्रश्नकर्ता हर युवक
युवती से पूछती है कि चुनावों के बाद मध्यप्रदेश का "राष्ट्रपति" किसे
बनना चाहिए</span>? <span lang="HI">किसी ने किसी नेता का नाम लिया तो किसी ने दूसरे
का। एक दो ने तो यहां तक कहा कि उसे लगता है कि शिवराज को एक और मौका दिया जाना
चाहिए। लेकिन एक भी युवा ने यह नहीं कहा कि प्रश्न ही गलत है क्योंकि राज्य में
राष्ट्रपति नहीं मुख्यमंत्री होता है। लेकिन बात यहीं खत्म नहीं होती। प्रश्नकर्ता
ने आगे पूछा कि "दिल्ली का राष्ट्रपति" कौन है</span>, <span lang="HI">तो
किसी ने केजरीवाल किसी ने प्रणब मुखर्जी तो किसी ने मोदी का नाम लिया। देश के
युवाओं की इस स्थिति पर क्या कहा जाए</span>? <span lang="HI">इसका दोष किसे दिया
जाए</span>? <span lang="HI">इन बच्चों को</span>? <span lang="HI">या फिर हमारी
शिक्षा प्रणाली को</span>?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">यह विषय केवल</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">इन युवाओं का
"राजनीति में उनकी रुचि" नहीं होने का नहीं है यह विषय है उनके</span> "<span lang="HI">सामान्य" ज्ञान का। अपने देश के राष्ट्रपति अथवा प्रधानमंत्री का नाम
जानने के लिए किसी विशेष योग्यता अथवा बड़ी बड़ी और कठिन पुस्तकों को पढ़ने की
आवश्यकता नहीं होती</span>, <span lang="HI">आवश्यकता होती है थोडी सी जागरूकता की।
लेकिन जब देश का तथाकथित पढ़ा लिखा युवा इन सामान्य प्रश्नों पर अपनी अनभिज्ञता
जाहिर करता है तो एक साथ कई सवाल खड़े कर देता है। क्योंकि दरअसल</span> <span lang="HI">यह सिक्के का एक ही पहलू है। सिक्के के दूसरी तरफ वो युवा भी हैं जो
विभिन्न क्षेत्रों में अपने ज्ञान के दम पर शीर्ष पर हैं। बल्कि हमारे देश की कई
प्रतिभाओं का तो देश में उचित अवसरों के आभाव में ब्रेन ड्रेनेज तक होता है। यानी
एक तरफ वो युवा जिनके पास सामान्य ज्ञान भी नहीं है और दूसरी तरफ वो युवा जो अपने
ज्ञान के बल पर विदेशों में भी देश का नाम ऊँचा कर रहे हैं।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">क्या हमने कभी सोचा है कि हमारे बच्चों के ज्ञान के</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">विषय में इस प्रकार की विरोधाभास वाली परिस्थितियाँ क्यों हैं</span>? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">विषय इसलिए भी गंभीर है क्योंकि हम</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">स्वयं को एक युवा देश कहते हैं और जो युवा इस देश का भविष्य है</span>, <span lang="HI">उसकी यह स्थिति बेहद चिंतनीय है।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">लेकिन सिर्फ बच्चों को दोष देने से काम नहीं चलेगा। हमें यह समझना
होगा कि</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">बच्चे देश का भविष्य ही नहीं बुनियाद भी होते
हैं।अगर हम अपने देश का भविष्य संवारना चाहते हैं तो हमें देश की शिक्षा नीति और
शिक्षण प्रणाली दोनों में वो बुनियादी सुधार लाने होंगे जो हमें क्रांतिकारी
परिणाम दें। यह एक कड़वी हकीकत है कि</span> <span lang="HI">हमारी वर्तमान
शिक्षा पद्धति में केवल इन दो तीन परिस्थितियों में ही बच्चा पढ़ सकता है</span>, (
<span lang="HI">यहां पढ़ने से तात्पर्य केवल साक्षर होना अथवा अक्षर ज्ञान ना होकर
ज्ञानोपार्जन लिया जाए)।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">1,<span lang="HI">जिसके घर में उसके माता पिता में से कोई एक उसे
पढ़ता हो (यानी बच्चे के पढ़ने के लिए माता पिता में से एक का पढ़ा लिखा होना आवश्यक
है)</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">2, <span lang="HI">उसने ट्यूशन लगाई हो ( वर्तमान परिस्थितियों में
हम सभी जानते हैं ट्यूशन और कोचिंग संस्थान कैसे फल फूल रहे हैं)</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">3, <span lang="HI">बच्चे में खुद ही पढ़ने की लगन हो ( जो बहुत कम
देखने को मिलती है)</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">4, <span lang="HI">या</span> <span lang="HI">वो यह समझ चुका हो
कि</span> <span lang="HI">अपने घर की गरीबी से लड़ कर जीतने का एकमात्र उपाय
पढ़ाई है ( जब किसी रिक्शा चलाने वाले या अखबार बेचने वाले का बेटा या बेटी किसी
परीक्षा में टॉप करते हैं)।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">इस प्रकार हम देखते हैं कि लगभग हर परिस्थिती में बच्चे को पढ़ाने
के लिए उसका स्कूल में दाखिला करवाना ही पर्याप्त नहीं होता। स्कूल फीस देने के
बाद ट्यूशन अथवा कोचिंग की भारी भरकम फीस देनी पड़ती है</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">,
<span lang="HI">नहीं तो माता पिता में से एक को बच्चे को घर में पढ़ाना पड़ता है।
नहीं तो वो बच्चा राष्ट्रपति प्रधानमंत्री और मुख्यमंत्री के अंतर को भी नहीं जान
पाएगा। काश कि हमरी सरकारें स्थिति की गंभीरता को समझतीं और केवल बस्तों का बोझ कम
करने या फिर होमवर्क ना देने जैसे बचकाने आदेशों से ऊपर आती और शिक्षा प्रणाली में
बुनियादी सुधार लाती।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">इसके लिए हमें ज्ञान को किताबों से बाहर निकालने की व्यवस्था करनी
पड़ेगी क्योंकि आज जिस प्रकार की नॉलेज हम अपने बच्चों को दे रहे हैं वो किताब से
निकल कर उत्तर पुस्तिका में पहुंच कर समाप्त हो जाती है। आज जो शिक्षा हम दे रहे
हैं वो मार्क्स यानी नंबरों या परसेंटेज में तो परिवर्तित हो कर खत्म हो</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">जाती हैं "ज्ञान" में</span> <span lang="HI">बदल कर हमेशा
के लिए जेहन में जीवित</span> <span lang="HI">नहीं रहतीं।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">वैसे भी कहते हैं कि पोथिगत विद्या और गढ़ा हुआ धन किसी काम का नहीं
होता।काश कि हमारी शिक्षा नीति बनाने वाले बुद्धिजीवी समझ पाते कि पोथियों से
मिलने वाला ज्ञान ना सिर्फ एक बालक के लिए</span><span style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">नीरस
होता है बल्कि वो अंततः पोथियों में ही सिमट कर रह जाता है। इसलिए अगर हम अपने देश
का भविष्य संवारना चाहते हैं तो हमें उसकी बुनियाद पर ध्यान देना होगा। शिक्षा
नीति ऐसी हो कि बालक को</span> <span lang="HI">शिक्षा बोझ ना लगे</span>, <span lang="HI">किताबी ज्ञान से ज्यादा फोकस व्यवहारिक ज्ञान पर दिया जाए</span>, <span lang="HI">उसे एक रत्तू तोता बनाने के बजाए उसके व्यक्तित्व निर्माण पर ध्यान दिया
जाए। कक्षायें अधिक से अधिक</span> <span lang="HI">क्लासरूम में नहीं एक्चुअल
फील्ड में लगाई जाएं। पढ़ाई वो ही नहीं हो जो <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>टीचर ने बताया और बच्चों ने उसे याद कर लिया
बल्कि वो हो जो गुरु ने समझाया और बच्चों ने उसे महसूस किया। रोचक</span> <span lang="HI">कहानियों के माध्यम से कूटनीति</span>, <span lang="HI">राजनीति</span>, <span lang="HI">मनोविज्ञान और व्यवहारिक ज्ञान बालकों को</span> <span lang="HI">देने
का</span> <span lang="HI">पंचतंत्र एक सर्वश्रेष्ठ उदहारण है और प्राचीन
गुरुकुल परंपरा बालक को उसके पसंद के विषय में निपुण करने की एक श्रेष्ठ पद्धति।
आज के इस आधुनिक युग में तो बच्चों के शिक्षा को रोचक बनाने के अनेकों उपाय मिल
जाएंगे आवश्यकता है बस दृढ़ इच्छाशक्ति के साथ एक ठोस पहल की।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">डॉ नीलम महेंद्र<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-19201518825041136102019-01-04T01:04:00.002-08:002019-01-04T01:04:50.827-08:00बांग्लादेश चुनाव परिणाम भाजपा के लिए केस स्टडी हो सकते हैं <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">बांग्लादेश चुनाव परिणाम भाजपा
के लिए केस स्टडी हो सकते हैं </span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRtzhHF2mJQ3u0HaVCXPmlF5wizU0IY44V9w5eez-ZEa21GPY4MHw0a0EIytzDbe1490xkqr2fFrAp01DUkHuRHghh3J5ppAmgx8m75wtuWldSWsHLxjQ-TyB7zRLMAm3bnpj8QZj8H5M/s1600/Untitled+design+%25286%2529.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="642" data-original-width="901" height="228" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRtzhHF2mJQ3u0HaVCXPmlF5wizU0IY44V9w5eez-ZEa21GPY4MHw0a0EIytzDbe1490xkqr2fFrAp01DUkHuRHghh3J5ppAmgx8m75wtuWldSWsHLxjQ-TyB7zRLMAm3bnpj8QZj8H5M/s320/Untitled+design+%25286%2529.png" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वैसे तो आने वाला हर साल अपने
साथ उत्साह और</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">उम्मीदों की नई</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">किरणें ले कर आता है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लेकिन यह साल
कुछ खास है। क्योंकि आमतौर पर देश की</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">राजनीति में</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">रूचि न रखने
वाले लोग भी इस बार यह देखने के लिए उत्सुक हैं कि </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2019 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">में राजनीति का ऊँठ किस करवट
बैठेगा। खास तौर पर इसलिए कि </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2019
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">की शुरुआत दो ऐसी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">महत्त्वपूर्ण घटनाओं से हुई जिसने अवश्य ही हर एक का ध्यान अपनी ओर
आकर्षित किया होगा। पहली घटना</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">साल के पहले दिन मीडिया को दिया</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">प्रधानमंत्री
मोदी का साक्षात्कार जिसमें वे स्वयं को एक ऐसे राजनेता के रूप में व्यक्त करते
दिखाई दिए जो संवैधानिक और कानूनी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">प्रक्रिया के साथ ही लोकतंत्र की
रक्षा के लिए</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मजबूत</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">विपक्ष के होने में यकीन करते दिखे।इस दौरान वे अपनी
सरकार की नीतियों की मजबूत रक्षा और विपक्ष का राजनैतिक विरोध पूरी
"विनम्रता" के साथ करते दिखाई दिए। कहा जा सकता है कि वो अपनी</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">आक्रामक शैली
के विपरीत डिफेंसिव दिखाई दिए।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">और दूसरी घटना थी बांग्लादेश के
चुनाव परिणाम।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">दरअसल</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अपने पड़ोसी देश बांग्लादेश के हाल के चुनाव नतीजों में शेख हसीना
को लगातार तीसरी बार</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मिली जबरदस्त कामयाबी ने भारतवासियों की ना सिर्फ कुछ
पुरानी यादों को ताज़ा कर दिया बल्कि शायद</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इस देश के आम आदमी से लेकर भाजपा
के शीर्ष नेतृत्व तक को भी काफी हद तक सोचने के लिए मजबूर किया होगा। क्योंकि
लगातार </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">10 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">साल तक शासन करने</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">के बाद</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">विपक्ष के
तमाम आरोपों और उनकी कुछ हद तक अलोकतांत्रिक कार्यशैली ( दबंग सत्तात्मक भी कहा जा
सकता है) के बावजूद</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इन चुनावों में</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">बांग्लादेश की आवाम ने जिस
प्रकार शेख हसीना पर अपना भरोसा जताया है और वहाँ विपक्ष का एक प्रकार से सफाया हो
गया है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">यह भाजपा और विशेष रूप से नरेंद्र मोदी के लिए एक केस
स्टडी हो सकती है।क्योंकि जिस प्रकार</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वहाँ के लोगों को आज की स्थिति</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">में</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">शेख हसीना के अलावा अपने देश के प्रधानमंत्री के रूप
में कोई अन्य चेहरा दूर दूर तक दिखाई नहीं दे रहा</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">उसी प्रकार</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भारत में भी</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2014 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">के चुनाव ही "मोदीमय"
नहीं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">थे बल्कि उन आम चुनावों के बाद</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अनेक राज्यों
से आने वाले लगभग हर चुनाव परिणाम</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">पूरे</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">देश में</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मोदी लहर पर अपनी मुहर लगते जा रहे थे।ऐसा लगने लगा था
कि मोदि के विजय</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">रथ को रोकना मुश्किल ही नहीं नामुमकिन है। क्योंकि
नोटबन्दी और जीएसटी जैसे कठोर निर्णयों के बावजूद जिस प्रकार उत्तरप्रदेश और
गुजरात में भाजपा का परचम खुलकर लहराया और अन्य राज्यों में सहयोगियों के साथ
मिलकर</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">उसने जहाँ एक तरफ भाजपा के हौसले बुलंद किए वहीं
कांग्रेस समेत समूचे विपक्ष को हैरानी और हताशा के उस मोड़ पर ला कर खड़ा कर दिया
जहाँ उन्हें यह एहसास होने लगा कि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अपने अपने विरोधों को भुलाकर
अपने विरोधियों के साथ मिलकर ही उनके लिए</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">"</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मोदी" नाम की सुनामी का सामना करने का एकमात्र
विकल्प है।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लेकिन फिर अचानक ऐसा क्या हुआ कि कल तक जो</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> 2019 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भाजपा के लिए एक आसान लक्ष्य और</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">विपक्ष के लिए</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">एक असम्भव चुनौती के रूप में एकतरफा खेल दिखाई दे रहा
था आज एक रोमांचक युद्ध बन गया</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">?
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भाजपा का गढ़ कहे जाने वाले तीन
राज्य भाजपा के हाथों से फिसल गए। <b>इन राज्यों में भाजपा और कांग्रेस के बीच
केवल सत्ता का हस्तांतरण का नहीं बल्कि आत्मविश्वास का भी हस्तांतरण हुआ। </b></span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2014 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">के बाद पहली बार मोदी आक्रामक नहीं आत्मरक्षा की मुद्रा में और
राहुल आत्मविश्वास से भरे एक नए अवतार में दिखाई दिए।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">तो जनाब समझने वाली बात यह है कि
कुछ भी "अचानक" नहीं होता। ना</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">"</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मोदी लहर" अचानक बनी थी और ना ही राहुल का यह नया
अवतार।</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भाजपा जिस</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मोदी लहर पर सवार होकर सत्ता पर
काबिज हुई थी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">उस मोदी को पहले एक लहर और फिर सुनामी बनने में </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">14 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">साल लगे थे।
जी हाँ</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">और उसकी नींव पड़ी थी </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2001 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">में जब वे पहली</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">बार गुजरात के मुख्यमंत्री बने थे। तब देश तो छोड़ो गुजरात में भी
वो कोई बड़ा नाम नहीं थे। लेकिन ये उनकी कार्यशैली ही थी जिसने गुजरात के लोगों को
लगातार उन्हें ही मुख्यमंत्री चुनने के लिए विवश कर दिया। और वो</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मोदी का गुजरात मॉडल था जिसने उनकी कीर्ति पूरे देश में फैलाई। इसी
गुजरात मॉडल और मोदी की छवि को</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भाजपा ने उसे पूरे देश के सामने
रखकर </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2014 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">का दाँव खेला जो सफल भी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">रहा। भाजपा ही नहीं देश को
उम्मीद ही नहीं विश्वास था कि गुजरात की तर्ज पर अब दिल्ली की कुर्सी भी </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2025 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">तक बुक है। लेकिन आज वस्तुस्थिति यह है कि </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2019 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">की राह भी कठिन लग रही है। आखिर</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्यों</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इसका विश्लेषण
हर राजनैतिक पंडित अपने अपने तरीके से कर रहा है। कोई वोट बैंक के</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">गणित को दोष दे रहा है तो कोई मोदी सरकार की नीतियों को। कोई
विपक्षी एकता को दोष दे रहा है तो कोई भीतरघात को। कुल मिलाकर कारण बाहर ही ढूंढे
जा रहे हैं भीतर नहीं। जबकि अपनी हार को जीत में वो ही बदल सकता है जो</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कमियाँ खुद में ढूंढता है परिस्थितियों में नहीं। अब समय कम है
लेकिन कुछ बातें जो भाजपा से ज्यादा मोदी जी को समझनी आवश्यक हैं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">1,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">यह बात सही है कि भाजपा से वोटर का मोहभंग हुआ है</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">चूंकि </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2014 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">में लोगों ने मोदी को चुना था</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">भाजपा को नहीं इसलिए यह मोहभंग मोदी से है भाजपा से
नहीं।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">3,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लेकिन <b>इसका कारण राजनैतिक से अधिक</b></span><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मनोवैज्ञानिक है</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">4, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्योंकि जब किसी लहर के बहाव में बहकर लोग मतदान करते
हैं तो वो भावना से प्रेरित होता है राजनीति से नहीं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">5, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">ऐसे में अधिकांश वो दल एकतरफा जीत हासिल करता है जिसके
पक्ष में लहर होती है जैसे इंदिरा गांधी और राजीव गांधी की हत्या के बाद कांग्रेस
को सहानुभूति लहर का फायदा मिला था और उसने स्पष्ठ बहुमत प्राप्त किया था</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">6, 2014 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">में देश में मौजूद मोदी लहर की भावना से भाजपा</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">सत्ता में आई</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">7 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लोगों ने मोदी की आक्रामक एवं एक</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कट्टर</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">हिंदूवादी</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कर्मठ प्रशासक छवि को वोट दिया
था जो उन्होंने</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">पहले </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2001
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">में</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">गुजरात को भयानक भूकंप से उपजी तबाही और फिर गुजरात को </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2002 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">के दंगों के बाद उपजी अराजकता से उबार कर देश के मानचित्र पर तेजी
से उभरती अर्थव्यवस्था वाला प्रदेश बनाकर कमाई थी।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">8,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लेकिन केंद्र में आते ही मोदी ने पहली गलती</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अपनी छवि बदलने का प्रयास कर के</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">की। पूरे देश के जनमानस में अपने
लिए स्वीकार्यता बनाने के उद्देश्य से "सबका साथ सबका विकास"</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">के नारे से</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">अपनी कट्टर हिंदूवादी की छवि से बाहर निकलने का प्रयास किया। इसके
बजाए अगर वो अपनी "उसी छवि के साथ" सबका विकास करते तो उन्हें कहीं
बेहतर परिणाम मिलते।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">9,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">देश ने जब मोदी को चुना था तो देश की उनसे बहुत
अपेक्षाएँ थीं जिन्हें उन्होंने भी "अच्छे दिन आने वाले हैं" के नारे से
काफी बढ़ा दिया था।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">10,</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लेकिन उन्होंने दूसरी गलती यह की</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कि <b>लोगों
की अपेक्षाएं पूरी करने के बजाए उनसे अपेक्षाएँ करने लगे </b>(कि वे उनके कठोर
निर्णयों में उनका साथ दें)।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">11, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लोगों ने भी विपक्ष की आशा के विपरीत</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">नोटबन्दी और जीएसटी जैसे कठोर निर्णयों के बावजूद मोदी की झोली
उत्तरप्रदेश हरियाणा और गुजरात में भर दी। देश मोदी की अपेक्षाओं पर खरा उतरता गया
और मोदी मदमस्त होते गए। लेकिन यह भूल गए कि उन्हें भी देश की अपेक्षाओं पर खरा
उतरना है।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">12, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वो अपने पारंपरिक वोट बैंक को टेकेन फ़ॉर ग्रांटेड</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लेते गए</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">यह उनकी तीसरी
और सबसे बड़ी भूल थी।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">13, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जो भाजपा कहती थी कि मुस्लिम उसे कभी वोट नहीं देते और
जिसके वोट के बिना वो सत्ता में आई वो उस वोट बैंक में सेंध डालने की नीतियाँ
बनाने में इतनी मशगूल हो गई कि अपने चुनावी मेनिफेस्टो को ही भूल गयी। देश
यूनिफॉर्म सिविल कोड</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, 35A ,370, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कश्मीरी पंडितों के पुनर्वास जैसे फैसलों का इंतजार
करता रहा और यह तीन तलाक की लड़ाई लड़ते रहे।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">14, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जिस मिडिल क्लास के दम पर भाजपा</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">सत्ता में आई उसके फाइनेंस मिनिस्टर ने अपने पहले ही बजट में उसके
सपने यह कहकर तोड़ दिए कि मध्यम वर्ग को अपना ख्याल खुद ही रखना होगा</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">15 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जो सवर्ण समाज उसका कोर वोटबैंक था उसे एट्रोसिटी एक्ट
का तोहफा दिया।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">16, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मोदी</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">यह अच्छी तरह जानते हैं कि भारत का माध्यम वर्ग ही वो
एकमात्र ऐसा वोटबैंक हैं जो नैतिक मूल्यों के साथ जीता है और बिकाऊ नहीं है (जबकि
उच्च वर्ग की नैतिकता वहाँ होती है जहाँ उनके स्वार्थ की पूर्ति होती है)। शायद</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इसलिए उन्होंने इसका सबसे ज्यादा फायदा भी उठाया लेकिन अब नुकसान
भी उठा रहे हैं।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">17, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">और सबसे बढ़ी भूल</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">मोदी समझ नहीं पाए कि जिन
"दलितों शोषितों वंचितों" का जिक्र वो अपने हर भाषण में करते हैं और
जिनके लिए वे उज्ज्वला सौभाग्य आयुष्मान प्रधानमंत्री आवास शौचालय निर्माण जैसी
योजनाएं लेकर अपना वोटबैंक बनाने की सोच रहे हैं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वो पुरूष</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">एक शराब की बोतल और महिलाएं चार साड़ी के नशे में वोट डालते हैं
सरकारी योजनाएं देखकर नहीं। क्योंकि यह उनकी मजबूरी है क्योंकि वे पढ़े लिखे नहीं
हैं वे अखबार नहीं पढते</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">और ना ही उनके साक्षात्कार सुनते हैं।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">और सबसे महत्वपूर्ण बात जो मोदी
भूल गए</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">कि यह वो देश है जहाँ चुनाव काम</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">के दम पर नहीं
वोटबैंक और जातीय गणित के आधार पर जीते जाते हैं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">जहाँ</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">वोट विकास के नाम पर नहीं आरक्षण या कर्ज़ माफी के नाम पर मिलते
हैं।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लेकिन </span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2014 </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">में देश में मोदी का कोई वोटबैंक नहीं था अगर था तो केवल गुजरात
में था फिर भी मोदी को पुरे देश में वोट मिले । क्यों</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्या किसी
जाति विशेष ने दिया था</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">नहीं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">बल्कि लोगों ने जाती का भेद भूला
के वोट दिया था। क्या मोदी ने आरक्षण या कर्जमाफी का लालच दिया था</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">नहीं</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लोगों ने
विकास के नाम पर वोट दिया था। कुल मिलाकर मोदी की छवि के आकर्षण के आगे सभी चुनावी
समीकरण गलत सिद्ध हुए। लेकिन अफसोस मोदी ने सत्ता में आते ही स्वयं को उसी छवि से
मुक्त करने के प्रयास शुरू कर दिए जो आत्मघाती सिद्ध हुए। इसलिए मोदी को समझना
चाहिए कि</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">लोगों का आकर्षण "मोदी" से अधिक उनकी दबंग
हिंदूवादी छवि के प्रति था। उन्हें शेख हसीना से सीखना चाहिए कि सबको साथ लेकर
चलने के लिए</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">इच्छाशक्ति की जरूरत होती है छवि
बदलने की नहीं।</span><span style="color: #333333; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">डॉ नीलम महेंद्र</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-28664118294839065192018-11-20T23:21:00.001-08:002018-11-20T23:21:59.054-08:00क्या यह दबी चिंगारी को हवा देने की कोशिश है?<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: &quot; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: &quot;">क्या यह दबी चिंगारी को हवा देने
की कोशिश है?</span></b><b><span style="color: #333333; font-family: "&quot","serif"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOkZe-TMW-8XNkJRGwWlikBOJecRCo5JnbYovsb658GrL2L7jUBSS_RPu-bKBMj1fMSM36iGzGVKZtbxtFcrwqbspUEUmKASZYEVuYl7epzMrNXC35MxDZcGyj6y_Pi4rOLXih3ZmC14g/s1600/Untitled-1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="907" data-original-width="1600" height="181" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOkZe-TMW-8XNkJRGwWlikBOJecRCo5JnbYovsb658GrL2L7jUBSS_RPu-bKBMj1fMSM36iGzGVKZtbxtFcrwqbspUEUmKASZYEVuYl7epzMrNXC35MxDZcGyj6y_Pi4rOLXih3ZmC14g/s320/Untitled-1.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: &quot; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: &quot;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">अभी
ज्यादा दिन नहीं हुए थे जब सेना प्रमुख जनरल विपिन रावत ने एक कार्यक्रम के दौरान
पंजाब में खालिस्तान लहर के दोबारा उभरने के संकेत दिए थे। उनका यह बयान बेवजह
नहीं था क्योंकि अगर हम पंजाब में अभी कुछ ही महीनों में घटित होने वाली घटनाओं पर
नजर डालेंगें तो समझ में आने लगेगा कि पंजाब में सब कुछ ठीक नहीं है। बरसों पहले
जिस आग को बुझा</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">दिया गया था उसकी राख में फिर से शायद किसी चिंगारी को हवा देने की
कोशिशें शुरू हो गईं हैं।</span> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">जी
हाँ पंजाब की खुशहाली</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">
<span lang="HI">और भारत की अखंडता</span> <span lang="HI">आज एक बार फिर कुछ
लोगों की आँखों में खटकने लगी है।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">1931
<span lang="HI">में पहली बार अंग्रेजों ने सिक्खों को अपनी हिंदुओं से अलग पहचान
बनाने के लिए उकसाया था। </span>1940 <span lang="HI">में पहली बार वीर सिंह भट्टी
ने "खालिस्तान" शब्द को गढ़ा था। इस सब के बावजूद</span> 1947 <span lang="HI">में भी ये लोग अपने अलगाववादी इरादों में कामयाब नहीं हो पाए थे। लेकिन </span>80
<span lang="HI">के दशक में पंजाब अलगाववाद की आग में ऐसा झुलसा कि देश लहूलुहान हो
गया। आज एक बार फिर उसी आतंक के पुनः जीवित होने की आहट सुनाई दे रही</span> <span lang="HI">है।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">क्योंकि
हाल ही में कश्मीर के कुख्यात आतंकी जाकिर मूसा समेत जैश ए महोम्मद के </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">6 -7 <span lang="HI">आतंकवादियों</span> <span lang="HI">के पंजाब में दाखिल होकर छुपे होने
की खुफिया जानकारी मिली थी।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">इसके
कुछ ही दिन बाद</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> 2016
<span lang="HI">के पठानकोठ हमले की तर्ज पर चार संदिग्ध एक बार फिर पठानकोठ के पास
माधोपुर से एक इनोवा कार लूट लेते हैं।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">इसके
अलावा पंजाब पुलिस के हाथ</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">भीड़ भाड़ वाले स्थानों पर हमले और कुछ खास नेताओं की टारगेट किलिंग की
तैयारी कर रहे खालिस्तान गदर फ़ोर्स के आतंकी शबनम दीप सिंह लगता है जो कि
पाकिस्तान खुफिया अधिकारी जावेद वज़ीर खान के संपर्क में भी था।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">इतना
ही नहीं पंजाब पुलिस की</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">काउंटर इनटेलीजेंस विंग भी</span> <span lang="HI">आईएसआई के एक <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>एजेंट इंद्रजीत सिंह को मोहाली से गिरफ्तार करती
है।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">अभी
ज्यादा दिन नहीं हुए थे जब पंजाब</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">और जम्मू कश्मीर</span> <span lang="HI">पुलिस की संयुक्त कार्यवाही में जालंधर के एक कॉलेज के हॉस्टल से तीन
"कश्मीरी</span> <span lang="HI">छात्रों" को ए के </span>47 <span lang="HI">और विस्फोटक सामग्री के साथ गिरफ्तार किया जाता है। इन में से एक यूसुफ
रफ़ीक़ भट्ट</span>, <span lang="HI">ज़ाकिर मूसा का भतीजा है।</span>, <span lang="HI">जी
हाँ</span> <span lang="HI">वही मूसा जो कि</span> <span lang="HI">भारतीय
सुरक्षा बलों का "मोस्ट वांटेड" है और भारतीय सेना ने उस पर </span>12 <span lang="HI">लाख का ईनाम घोषित किया है। और आपको जानकर आश्चर्य होगा कि इस घटना के बाद
पंजाब के अन्य कई कॉलेजों से कश्मीरी छात्र</span> <span lang="HI">भूमिगत हो
जाते हैं।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">और
अब अमृतसर में निरंकारी सत्संग पर आतंकवादी हमला होता है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">जिसमें तीन</span> <span lang="HI">लोगों की मौत</span> <span lang="HI">जाती है और </span>20 <span lang="HI">घायल। अगर आपको लगता है कि ये कड़ियाँ
आपस में नहीं मिल रहीं तो कुछ और जानकारियाँ भी हैं।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">इसी
साल </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">12
<span lang="HI">अगस्त को लंदन में एक</span> <span lang="HI">खालिस्तान समर्थक
रैली का आयोजन होता है।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">और
सबसे महत्वपूर्ण बात कि</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">, <span lang="HI">इन घटनाओं के समानांतर</span> <span lang="HI">सिख फ़ॉर जस्टिस नाम का
एक अलगाववादी संगठन रेफरेंडम </span>2020 <span lang="HI">यानी खालिस्तान के समर्थन
में जनमत संग्रह कराने की मांग जोर शोर से उठाने लगता है। कहने की आवश्यकता नहीं
कि</span> <span lang="HI">इसे आई एस आई का समर्थन प्राप्त है</span>, <span lang="HI">जो इसे </span>6 <span lang="HI">जून </span>2020 <span lang="HI">को लॉंच
करने की योजना बना रहा है।</span> <span lang="HI">जानकर आश्चर्य नहीं होना
चाहिए कि</span> <span lang="HI">यह तारीख कोई संयोग नहीं</span>, <span lang="HI">ऑपरेशन ब्लू स्टार की </span>30 <span lang="HI">वीं बरसी है। इस बात के
पुख्ता सबूत हैं कि कनाडा अमेरिका और अन्य यूरोपीय देशों में रहने वाले सिखों को
एकजुट करके पाकिस्तान अपने नापाक मंसूबों को अंजाम देने की कोशिशों में लगा है।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">इसी
साल के आरंभ में जब कनाडा के प्रधानमंत्री ट्रुडो भारत आए थे तो पंजाब के
मुख्यमंत्री अमरिंदर सिंह</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">ने उन्हें कनाडा में खालिस्तान आंदोलन फैलाने वाले लोगों के नाम की सूची
सौंपी थी।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">दरअसल
घाटी में आतंकी संगठनों पर सेना के बढ़ते दबाव के कारण वे अब पंजाब में अपने पैर
जमाने की कोशिश कर रहे हैं। पंजाब के कॉलेजों से कश्मीरी युवकों का आधुनिक
हथियारों के साथ पकड़ा जाना इस बात का सबूत हैं।</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">और
अब आतंकवादी घटना को अंजाम देने के लिए निरंकारी भवन जैसे स्थान</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">को चुनना इत्तेफाक नहीं एक सोची समझी रणनीति का हिस्सा है।</span> <span lang="HI">इस बहाने ये लोग सिक्ख समुदाय और निरंकारी मिशन के बीच मतभेद का फायदा
उठाकर पंजाब को एक बार फिर आतंकवाद की आग में झुलसने की कोशिश कर रहे हैं।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">असल
में</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">घाटी से पलायन करने के लिए मजबूर आतंकी अब पंजाब में पनाह तलाश रहे हैं।
घाटी में उनकी दयनीय स्थिति का अंदाजा इसी बात से लगाया जा सकता है कि जो कल तक
"कश्मीर की आज़ादी"</span> <span lang="HI">की दुहाई देकर आतंक
फैलाने के लिए</span>,<span lang="HI">सैनिकों का अपहरण और हत्या करते थे आज कश्मीर
के ही बच्चों का अपहरण और हत्याएं कर रहे हैं (मुखबिरी के शक में)। यह स्थिति</span> <span lang="HI">भारतीय</span> <span lang="HI">सेना के समक्ष उनके द्वारा अपनी हार को
स्वीकार करने और उससे उपजी निराशा को व्यक्त करने जैसा है।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">कश्मीर
का युवा अब बंदूक छोड़ कर अपने हाथों में लैपटॉप लेकर इन्हें अपना जवाब दे चुका है
अब बारी पंजाब के लोगों की है। सरकार और सुरक्षा एजेंसियाँ अपना काम कर रही हैं
लेकिन जवाब पंजाब के लोगों को देना है। और ये जवाब लड़कर नहीं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">, <span lang="HI">शांत रह कर देना है। अपने खेतों को हरा भरा रख कर देना है। उनकी हर साजिश
को अपनी समझदारी से नाकाम कर देना है। जो पंजाब आतंक की गलियों को</span>, <span lang="HI">खून से सने खेतों को</span>, <span lang="HI">हथियारों के जखीरों को</span>,
<span lang="HI">बारूद की चिंगारियों</span> <span lang="HI">को</span>, <span lang="HI">घर घर जलती लाशों को</span>, <span lang="HI">टूटती चूड़ियों की आवाजों को</span>,
<span lang="HI">उजड़ती मांगों को</span>, <span lang="HI">अनाथ होते बच्चों के आंसूओं
को बहुत पीछे छोड़ आया है</span>, <span lang="HI">निस्संदेह आज उसे भूला नहीं है।</span> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">आज
पंजाब भले ही खुशहाल है लेकिन जो</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">सिसकियाँ खिलखिलाहट में बदल
चुकी हैं उन्हें वो भूला नहीं है और भूलना भी नहीं चाहिए।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">तभी
शायद वो</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="HI">उसकी आहट को बहुत दूर से ही पहचान चुका है। इसलिए आतंकवाद को जवाब देश का
आवाम देगा</span>, <span lang="HI">पंजाब का बच्चा बच्चा देगा।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">डॉ
नीलम महेंद्र</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-77043212644656394002018-11-20T23:18:00.000-08:002018-11-20T23:18:28.681-08:00क्या इस कीमत पर विकास सोचा था आपने? <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; tab-stops: 360.35pt; vertical-align: baseline;">
<b><span lang="HI" style="color: #212121; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";">क्या इस कीमत पर विकास सोचा था आपने?</span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2EVDr6b_9imrpHSUJBwR7_CaliffhV4Olliw5YOXWb6clOrrzT6bA_48nYGQc4SfUZXdQJSUkPKqy-mKfgzWtYlnrGN4-U_0cdJGeFrl2VN0utSvrfc2xc_Q78TkfGjSrzkOgqJAGZ5E/s1600/images.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="182" data-original-width="277" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2EVDr6b_9imrpHSUJBwR7_CaliffhV4Olliw5YOXWb6clOrrzT6bA_48nYGQc4SfUZXdQJSUkPKqy-mKfgzWtYlnrGN4-U_0cdJGeFrl2VN0utSvrfc2xc_Q78TkfGjSrzkOgqJAGZ5E/s1600/images.jpg" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; tab-stops: 360.35pt; vertical-align: baseline;">
<b><span lang="HI" style="color: #212121; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Segoe UI"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Segoe UI";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><b><span style="color: #212121; font-family: "Segoe UI","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">आज जब दिल्ली की हवा में प्रदूषण
के स्तर ने विश्व के सभी रिकॉर्ड ध्वस्त कर दिए तो इस बात को समझ लेने का समय आ
गया है कि यह</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">आज
एक समस्या भर नहीं रह गई है। आज जब एयर प्यूरीफायर की मार्किट लगातार बढ़ती जा रही
है तो यह संकेत है कि प्रदूषण किस कदर मानव जीवन के लिए ही एक चुनौती बन कर खड़ा है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">खास
तौर पर भारत में। आगर</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">आप
सोच रहे हैं कि ऐसा कुछ नहीं है तो आपके लिए डब्लूएचओ की रिपोर्ट के कुछ अंश जान
लेने आवश्यक हैं। इस रिपोर्ट</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">में
यह बात सामने आई है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">कि</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">वायु
प्रदूषण की वजह से सम्पूर्ण</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">विश्व
में हर साल</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लगभग</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> 70 </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लाख
लोगों की मौत हो जाती है। विश्व की आबादी का</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> 91%
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">हिस्सा आज</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">उस
वायुमंडल में रहने के लिए विवश है जहाँ की वायु की गुणवत्ता डब्लूएचओ के मानकों के
अनुसार बेहद निम्न स्तर की है।</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">भारत में स्थिती की भयावहता का
अंदाजा इसी बात से लगाया जा सकता है कि</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">2016
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">में हमारे देश में</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">एक
लाख दस हजार बच्चे वायु में मौजूद</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">प्रदूषण
के बेहद बारीक कण पीएम के कारण अकाल काल के ग्रास बन गए। लेकिन</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">इससे
अधिक विचारणीय विषय यह है कि जहाँ कुछ समय पहले तक चीन की राजधानी बीजिंग विश्व के
सबसे प्रदूषित शहरों की सूची में अव्वल थी अब इस सूची से गायब है। अब भारत के एक
नहीं</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">बल्कि</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> 14 </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">शहरों
ने इसकी जगह ले ली है। और जिस दिल्ली के प्रदूषण ने सर्दियों की दस्तक से पहले ही</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">देश
के</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">अखबारों
की सुर्खियां बटोरनी शुरू कर दी हैं वो विश्व स्वस्थ संगठन की इस</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सूची
में छठे नंबर पर है। डब्लूएचओ की विश्व के सबसे प्रदूषित शहरों की इस</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सूची
में</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">कुछ
शहर क्रमानुसार इस प्रकार हैं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">कानपुर</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">फरीदाबाद</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">वाराणसी</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">गया</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">पटना
दिल्ली</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लखनऊ।</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">यह सूची जहाँ एक तरफ हमें
चिंतित करती है वहीं एक उम्मीद की किरण भी दिखती है। चिंता की बात यह है कि भारत
के लगभग</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">14 </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">शहर
विश्व के सबसे प्रदूषित शहरों में अव्वल हैं। और</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">उम्मीद
का विषय यह है कि अगर चीन कुछ ही वर्षों में बीजिंग के माथे से प्रदूषण का दाग हटा
सकता है तो यह काम हमारे लिए भी असंभव नहीं है। जरूरत है कुछ ठोस नीतियों और दृढ़
इच्छाशक्ति की।</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">आज आवश्यकता इस बात की है कि
हमारी सरकारें एक दूसरे पर दोषारोपण करने के बजाए देश हित में</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">ठोस
कदम उठाऐं। लेकिन अफसोस की बात है कि इस गंभीर विषय को</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">भी
इतने सालों में</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सरकार केवल कुछ तात्कालिक उपायों के
सहारे ही हल करना चाहती है। दिल्ली सरकार तो प्रदूषण का सारा दोष पराली जलाने वाले
किसानों को देकर ही</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">इतिश्री
कर लेती है। यह वाकई में हास्यास्पद है कि दिल्ली में पंजाब और हरियाणा से ज्यादा
प्रदूषण है जबकि वहाँ</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">जहाँ
पराली जलाई जाती है यानी पंजाब और हरियाणा</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">वहां दिल्ली के मुकाबले हवा साफ है।
कहने का मतलब यह नहीं है कि पराली जलाने से प्रदूषण नहीं होता बल्कि यह है कि
पराली जलाना ही प्रदूषण का</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> "</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">एकमात्र
कारण" नहीं है।</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">दरअसल अगर हमारी सरकारें
वाकई मे प्रदूषण से लड़ना चाहती है तो उन्हें इस समस्या के प्रति एक परिपक्व और
ईमानदार नजरिया अपनाना होगा। समस्या की जड़ को समझ कर उस पर प्रहार करना होगा</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">एक
नहीं अनेक उपाय करने होंगे</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लोगों
के सामने हल रखने होंगे</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">उन्हें विकल्प देने होंगे न कि
तुगलकी फरमान। तात्कालिक उपायों के साथ साथ दीर्घकालिक लेकिन ठोस उपायों पर जोर
देना होगा। जैसे </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">1,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">पराली
के धुएं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">से
हवा दूषित होती है तो सरकार को यह बात समझनी चाहिए कि एक गरीब किसान जो ज्यादा पढ़ा
लिखा भी नहीं होता उससे यह अपेक्षा करना कि वो प्रदूषण के प्रति जागरूक हो जाए</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">और पराली जलाने पर उससे</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">जुर्माना
वसूला जाए</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">ऐसी
सोच ही बचकानी है। इसकी बजाय सरकार किसानों को विकल्प सुझाए। उन्हें पराली से
छुटकारा पाने के जलाने से बेहतर तरीके बताए। जैसे उसे जैविक खाद में परिवर्तित
करने के तरीके बताए। अगर</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">किसानों
के पास जगह और समय की समस्या हो</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">तो
सरकार किसानों से पराली खरीद कर जैविक खाद बनाने का संयत्रों को प्रोत्साहित कर
सकती है। इस प्रकार</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">जब
किसान पराली से कमाएंगे तो जलाएंगे क्यों </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">2,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">इसी
प्रकार देश की सड़कों पर हर साल वाहनों की बढ़ती</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">संख्या
भी प्रदूषण के बढ़ते स्तर के लिए जिम्मेदार है।परिवहन विभाग के नवीनतम डाटा के
अनुसार राजधानी दिल्ली में रजिस्टर्ड वाहनों की संख्या एक करोड़ </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">5 </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लाख
</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">67 </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">हज़ार
</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">712 </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">हो
गई है। आंकड़ों के मुताबिक राजधानी की सड़कों पर हर साल </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">4 </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लाख
से अधिक नई कारें आ जाती हैं। प्रदूषण में इनका</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">योगदान</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">भी
कम नहीं होता। इसके लिए सरकार तत्कालिक उपायों के अलावा दीर्घकालिक उपायों पर भी
जोर दे। जैसे पब्लिक ट्रांसपोर्ट की संख्या</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सुविधाजनक उपलब्धता और उसकी
गुणवत्ता में सुधार करे ताकि लोग उनका अधिक से अधिक उपयोग करने के लिए प्रोत्साहित
हों।</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">3,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">इसके अलावा बैटरी अथवा बिजली से
चलने वाले वाहनों के अनुसंधान और निर्माण की दिशा में शीघ्रता से ठोस कदम उठाए और
धीरे धीरे पेट्रोल और डीज़ल से चलने वाले वाहनों के निर्माण</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">को
बंद करने के लिए कढ़े कदम उठाए।</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">4,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">इसी प्रकार पराली और वाहनों से
निकलने वाले धुंए से भी खतरनाक होता है उद्योगों से निकलने वाला प्रदूषण। क्योंकि
इनमें ईंधन के रूप में पेट कोक इस्तेमाल होता है जिससे डीज़ल के मुकाबले </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">65000 </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">गुना
अधिक प्रदूषण होता है</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">इसलिए इसे दुनिया का डर्टी फ्यूल
यानी सबसे गंदा ईंधन भी कहा जाता है और अमरीका से लेकर चीन तक में प्रतिबंधित है। लेकिन
भारत में</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">यह अगस्त </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">2018 </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">तक
ना सिर्फ विश्व के लगभग </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">45
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">देशों से आयात होता था</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">बल्कि
इसे टैक्स में छूट के अलावा जीएसटी में रिफंड भी हासिल था। लेकिन अब सरकार जाग गई
है और भारत के उद्योगों में ईंधन के रूप में इसके उपयोग को प्रतिबंधित कर दिया गया
है। अब यह आवश्यक है कि इस आदेश का पालन कढ़ाई से हो और उद्योगों में इसका उपयोग
पूर्ण रूप</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">से
बंद हो।</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">5,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">अब शायद हम यह समझ चुके हैं कि मानव
ने</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">विकास
की राह में विज्ञान के सहारे जो</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">तरक्की
हासिल की है और प्रकृति की अनदेखी की है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">उसकी कीमत वो अपने और अपने परिवार
के स्वास्थ्य से चुका रहा है। इसलिए अब अगर वो अपनी आने वाली पीढ़ियों को एक
खूबसूरत दुनिया और बेहतर जीवन देना चाहता है तो अब उसे उस प्रकृति की</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">ओर
ध्यान देना होगा। अब तक तो हमने प्रकृति का केवल दोहन किया है। अब समर्पण करना
होगा। जितने जंगल कटे हैं उससे अधिक बनाने होंगे</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">जितने
पेड़ काटे उससे अधिक लगाने होंगे</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">जितना प्रकृति से लिया</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">उससे
अधिक लौटना होगा। प्रकृति तो माँ है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">जीवनदायिनी है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">दोनों
हाथों से अपना प्यार लुटाएगी।</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">इस
धरती को हम जरा सा हरा</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">भरा
करेंगे</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">तो</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">वो
इस वातावरण को एक बार फिर से ताजगी के एहसास के साथ सांस लेने लायक बना देगी।</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">डॉ नीलम महेंद्र</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-50839396986803192052018-11-10T20:25:00.002-08:002018-11-10T20:25:57.516-08:00समानता के नाम पर परम्पराओं पर प्रहार की कोशिश <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">समानता के नाम पर परम्पराओं पर
प्रहार की कोशिश </span></b><b><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4a_9zrpF1sW1Pk4eDodpRQLR5s_8D5DR-dnIL4GmQsQ8EqINhs78USLiBZrO6pSSycr1jI2oHbJaZh_a6nljIS26fr5_GHDXnEPExncsGX5A4OPjVgBSRPSdGYMUfq2_5Nbc_mHiaMnc/s1600/sabarimala-mandir_2018092812512937_650x.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="438" data-original-width="650" height="215" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4a_9zrpF1sW1Pk4eDodpRQLR5s_8D5DR-dnIL4GmQsQ8EqINhs78USLiBZrO6pSSycr1jI2oHbJaZh_a6nljIS26fr5_GHDXnEPExncsGX5A4OPjVgBSRPSdGYMUfq2_5Nbc_mHiaMnc/s320/sabarimala-mandir_2018092812512937_650x.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">आजकल</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">कुछ बुद्धिजीवियों द्वारा समानता के नाम पर देश के</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">कुछ</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">मंदिरों की परंपराओं पर प्रहार
करने की लगातार कोशिशें की जा रही हैं। इसके लिए</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">न्यायालय का सहारा भी लिया गया।</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">लेकिन अपनी संस्कृति के प्रति</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">आस्था के चलते न्यायालय के फैसले को भी</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">लोगों के विरोध का सामना करना पड़ा। अब इन तथाकथित बुद्धिजीवियों का
कहना है कि कुछ समय पहले जब ट्रिपल तलाक के खिलाफ न्यायायल का आदेश आया था तब उस
सम्प्रदाय के लोग भी मजहबी परंपरा के नाम पर</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">कोर्ट के इस फैसले का विरोध कर रहे थे। लेकिन उस समय जो लोग ट्रिपल
तलाक को उस सम्प्रदाय की</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">एक कुप्रथा कहकर न्यायालय के आदेश
का समर्थन कर रहे थे</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">आज</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">जब बात</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">उनकी</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">धार्मिक परंपरा को खत्म करने की आई</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">तो ये लोग</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">अपनी धार्मिक
आस्था की दुहाई दे रहे हैं।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">इनके</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">इस आचरण से</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">इनका</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">दोहरा</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">चरित्र उजागर हो रहा</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">है। ऐसे लोगों के लिए कुछ तथ्य।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">1</span></b><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">अब यह प्रमाणित
हो चुका है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">मंदिर में वो ही औरतें प्रवेश
करना चाहती हैं जिनकी भगवान</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">अय्यप्पा में कोई आस्था ही नहीं
है ।जबकि जिन महिलाओं की अय्यप्पा में आस्था है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">वे न तो खुद और न ही किसी और महिला को मंदिर में जाने देना चाहती हैं।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">इसका सबूत</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">ताजा घटनाक्रम में केंद्रीय
मंत्री केजे अल्फोंन्स का वो बयान है जिसमें उन्होंने कहा है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">कि मंदिर में जो महिलाएं प्रवेश करना चाहती थीं वे कानून व्यवस्था
में खलल डालने के इरादे से ऐसा करना चाहती थीं।एक मुस्लिम महिला जो मस्जिद तक नहीं
जाती</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">एक ईसाई लड़की जो चर्च तक नहीं
जाती।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2</span></b><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">ऐसी बातें सामने आ जाने के बाद</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">यह इन बुद्धिजीवियों के आत्ममंथन का विषय होना चाहिए</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">कि कहीं ये लोग सनातन परम्पराओं को अंध विश्वास या कुरीतियाँ कह कर
खारिज करने के</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">कुत्सित षडयंत्र का जाने अनजाने
एक हिस्सा तो नहीं बन रहे</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">3</span></b><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;"> </span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">इन्हें यह नहीं
भूलना चाहिए कि हिंदू धर्म एक मात्र ऐसा धर्म है जो नए विचारों को खुले दिल से
स्वीकार करता है और अपने अनुयायी को अपने हिसाब से पूजा करने या न करने की आजादी
भी</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">देता</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">है।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">यह अतुल्य है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">क्योंकि कट्टर नहीं है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">यह</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">कट्टर नहीं है क्योंकि यह</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">उदार है </span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">यह उदार है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">क्योंकि यह</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">समावेशी है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">यह समावेशी है क्योंकि यह
जिज्ञासु है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">यह जिज्ञासु है क्योंकि यह
विलक्षण है।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">4</span></b><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">शायद इसलिए इसकी अनेकों शाखाएँ भी</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">विकसित हुईं </span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">सिख जैन बौद्ध
वैष्णव आर्य समाज लिंगायत आदि।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">5</span></b><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">अन्य पंथो के विपरीत जहाँ एक
ईश्वरवादी सिद्धान्त पाया जाता है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">और</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">ईश्वर को भी सीमाओं में बांधकर उसको एक ही नाम से जाना जाता है और
उसके</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">एक ही रूप को पूजा भी जाता है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">हिन्दू धर्म</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">में एक ही ईश्वर को अनेक नामों से
जाना भी जाता है और उसके अनेक रूपों को पूजा भी जाता है। खास बात यह है कि उस
देवता का देवत्व हर रूप में अलग होता है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">।जैसे कृष्ण भगवान के बाल रूप को भी पूजा जाता</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">है</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">और</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> ,</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">उनके गोपियों के साथ उनकी</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">रासलीला वाले रूप को भी पूजा जाता है।लेकिन इन रूपों से बिल्कुल
विपरीत उनका</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">कुरुक्षेत्र में</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">गीता का ज्ञान देते</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">चक्रधारी रूप का वंदन भारत ही नहीं सम्पूर्ण विश्व में</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">किया जाता है। इसी प्रकार माँ</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">दुर्गा के भी अनेक रूपों की स्तुति की जाती है। हर रूप का अपना</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">नाम अपनी पूजन पद्धति हैऔर विशेष बात यह है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">कि हर रूप में देवी की शक्तियां भिन्न हैं ।जैसे नैना देवी मंदिर
में उनके सती रूप की </span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">कलिका मंदिर में काली रूप की</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">कन्याकुमारी मंदिर में कन्या रूप की तो कामाख्या मंदिर में उनके
रजस्वला रूप की उपासना की जाती है।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">6</span></b><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">यह बात सही है कि</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">समय के साथ
हिन्दू धर्म में कुछ</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">कुरीतियाँ भी आईं जिनमें से कुछ
को दूर किया गया</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">जैसे सति प्रथा और कुछ अभी भी हैं
जैसे बाल</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">विवाह जिन्हें दूर करने की
आवश्यकता है।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">लेकिन किसी परंपरा को खत्म करने
से पहले इतना तो जान ही लेना चाहिये कि क्या वाकई में वो "कुप्रथा" ही
है </span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">?</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">7 </span></b><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">यहां सबसे पहले</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">तो यह विषय स्पष्ट होना आवश्यक है की</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">इस परंपरा</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">का ट्रिपल तलाक से कोई मेल नहीं है।क्योंकि जहाँ पति के मुख से
निकले तीन शब्दों से एक औरत ना सिर्फ अकल्पनीय मानसिक प्रताड़ना के दौर से गुजरती
थी</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">उसका शरीर भी एक</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">जीती जागती जिंदा लाश बन जाता था क्योंकि यह कुप्रथा यहीं समाप्त
नहीं होती थी। इसके बाद वो</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">हलाला</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">जैसी एक और कुप्रथा से गुजरने के लिए मजबूर की जाती थी।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">वहीं सबरीमाला मंदिर में एक खास आयु वर्ग के दौरान</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">महिलाओं के मंदिर में न जाने देने</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">से ना उसे कोई मानसिक प्रताड़ना झेलनी पड़ती है और न ही किसी प्रकार
का शारीरिक कष्ट</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">इसलिए सर्वप्रथम तो जो लोग दोनों विषय मिला रहे हैं उनका मकसद शायद
मूल विषय से लोगों का ध्यान भटकाना है।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">8</span></b><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">इस विषय से जुड़ा</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">एक और भ्रम
जिसे दूर करना आवश्यक है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">वो यह कि मासिक चक्र के दौरान
हिन्दू धर्म में महिला को अछूत माना जाता है। यह एक दुष्प्रचार के अलावा कुछ और
नहीं है क्योंकि अगर सनातन परंपरा में मासिक चक्र की अवस्था में स्त्री को</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">"</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">अछूत" माना जाता तो कामख्या देवी की पूजा नहीं की जाती।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">9</span></b><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">अगर मासिक चक्र के दौरान महिला के शरीर की स्थिति को आधुनिक
विज्ञान के दृष्टिकोण से देखें तो इस समय स्त्री का शरीर</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">विभिन्न क्रियाओं से गुजर रहा होता है।यह सिद्ध हो चुका है कि
मासिक चक्र के दौरान महिलाओं की बीएमआर (</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">BMR) </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">लेकर हर शाररिक क्रिया की चाल बदल जाती है। यहां तक कि उसका शारीरक
तापमान भी इन दिनों</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">सामान्य दिनों की अपेक्षा</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">बढ़ जाता है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">क्योंकि इस दौरान उसके शरीर में</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">होर्मोन के स्तर में उतार चड़ाव होता है । दूसरे शब्दों में इस
अवस्था में महिला "अछूत</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">' </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">नहीं होती
बल्कि कुछ विशेष शारिरिक और मानसिक क्रियाओँ से गुजर रही होती है। यह तो हम सभी
मानते हैं कि हर वस्तु</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">चाहे सजीव हो
या निर्जीव</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">एक ऊर्जा विसर्जित करती है। इसी
प्रकार</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">मासिक चक्र की</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">स्थिति में स्त्री एक अलग प्रकार की उर्जा का केंद्र बन जाती है।
जिसे आधुनिक विज्ञान केवल तापमान का बढ़ना मानता है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">वो दरअसल एक प्रकार की ऊर्जा की उत्पत्ति होती है।खास बात यह है कि
किसी भी पवित्र स्थान में ऊर्जा का संचार ऊपर की दिशा में होता है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">लेकिन मासिक चक्र की अवधि में स्त्री शरीर में ऊर्जा का प्रभाव
नीचे की तरफ होता है(रक्तस्राव के कारण)।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">अतः समझने वाला विषय यह है कि
मासिक चक्र के दौरान मंदिर जैसे</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">आध्यात्मिक एवं</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">शक्तिशाली स्थान पर महिलाओं को न जाने देना "कुप्रथा"
नहीं है</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">और ना ही उनके साथ भेदभाव बल्कि
एक दृष्टिकोण अवश्य है जो शायद भविष्य में वैज्ञानिक भी सिद्ध हो जाए जैसे ॐ</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">योग</span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">और मंत्रों के उच्चारणों से होने
वाले लाभों के आगे आज विश्व नतमस्तक है।</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 13.2pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 8.5pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Helvetica;">डॉ नीलम महेंद्र</span><span style="color: #383838; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 8.5pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-86755437684580088272018-11-04T22:52:00.000-08:002018-11-04T22:52:19.281-08:00“राष्ट्रवाद एक विवाद” <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">डॉ नीलम महेंद्र कृत
“राष्ट्रवाद एक विवाद” में राष्ट्रवाद की सीमाओं का विश्लेषण</span> </div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgapfMea0fuc8mXpppaAAy1r7HqG97te-Bk2fT76tgkaBvcWenG8bayMcBmZXwiEwpignqUcHFVuvHszB1xhr_OdyySXpvTDnFz5dJ6eUHXs5jGmCdnEkXyolzbVYHxjUqNTEnoiSStSHk/s1600/Slide1.GIF" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="960" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgapfMea0fuc8mXpppaAAy1r7HqG97te-Bk2fT76tgkaBvcWenG8bayMcBmZXwiEwpignqUcHFVuvHszB1xhr_OdyySXpvTDnFz5dJ6eUHXs5jGmCdnEkXyolzbVYHxjUqNTEnoiSStSHk/s320/Slide1.GIF" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br />
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">डॉ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नीलम महेंद्र कृत राष्ट्रवाद एक विवाद निश्चित ही
एक महत्वपूर्ण कृति है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कम से कम पठनीय एवं विचारणीय तो अवश्य ही है। इस
चिंतन पटक कृति के आवरण पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पुस्तक के शीर्षक के साथ ही उसकी मूल विषय वस्तु
को स्पष्ट करने वाला वाक्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राष्ट्रवाद के षड़यंत्रों और रहस्यों से पर्दा
उठाती एक उत्कृष्ट रचना भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अंकित है।उसे देखकर</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सामान्य पाठक मुख्यतः स्वयं को राष्ट्रवादी कहने
वाला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राष्ट्र सेवी प्रथम दृष्ट्रया चोंक सकता है। शायद किंचित आहत भी
किन्तु</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पुस्तक के दो चार पृष्ठ उलटते पलटते उसके सामने राष्ट्रवाद की पश्चिमी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">धारणा तथा उससे जुड़ी
नकारात्मकताएँ स्पष्ट होने लगती हैं।और फिर उसका इस ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ध्यान आकृष्ट होने लगता है कि वाद कैसा भी हो
उसके संग विवाद तो जुड़ता ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जुड़ता है। उससे पक्ष विपक्ष तो उत्पन्न होते ही
हैं और जो अपने संकीर्ण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">स्वार्थों के लिए मूल शब्द की अपने अपने तर्कों
कुतर्कों के सहारे व्याख्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">करते</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बहस कर उठते हैं।</span><br />
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इस पुस्तक के लेखन के पीछे विदुषी लेखिका
का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मूल अभिप्राय यही है कि जिस प्रकार धर्म निरपेक्षता के स्थान पर
सर्वधर्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">समभाव या सर्वपंथ समभाव अधिक उपयुक्त है उसी प्रकार राष्ट्रवाद के
स्थान पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राष्ट्र धर्म</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राष्ट्र भक्ति या देश प्रेम जैसे शब्द अधिक विधायी एवं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सार्थक हैं।
राष्ट्रवाद एक विवाद में इसी विचार बिंदु का गंभीर विवेचन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">है। उससे अवगत होना प्रबुद्ध वर्ग और जन सामान्य
सबके लिए ही आवश्यक है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्योंकि उसका हम सभी से सीधा सीधा संबंध है। विचार
एवं भावना दोनों ही स्तरों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पर इस दृष्टि से भी डॉ नीलम की यह कृति पठनीय है।
समीक्ष्य पुस्तक में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राष्ट्रवाद</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राज्य </span>,<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">देश</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भारत</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भारतीय आदि प्रत्ययों को भारतीय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">परिप्रेक्ष्य में व्याख्यायित करने का प्रयास हुआ
है। राष्ट्र की वैदिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अवधारणा को भी विवेचित किया गया है।और इस हेतु
लेखिका ने प्राचीन वांग्मय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">को भी खंगाला है। और इस शोध उपक्रम से प्रकट हुआ
कि राष्ट्र का प्रयोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ऋग्वेद के मंत्रो में भी है। एक मंत्र जो इस
पुस्तक में उदृत है इस प्रकार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">है।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">ध्रुवते राजा वरणो</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="HI">ध्रुव देवो बृहस्पति:<br />
ध्रुवं त इन्द्रश्चाग्निश्च राष्ट्रं धारयतां ध्रुवम्"</span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अर्थात वरूण राष्ट्र
को अविचल करें</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बृहस्पति</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राष्ट्र को
स्थायित्व प्रदान करें</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इंद्र राष्ट्र को
सुदृढ़ करें और अग्नि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राष्ट्र को निश्चल रूप से धारण करें।</span><br />
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इसी क्रम में वाल्मीकि रामायण का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एक श्लोक उदृत हुआ
है जो भगवान राम के उत्कृष्ट देश प्रेम को प्रकट करता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">है। इन उद्दरणों से राष्ट्र के अत्यंत उद्दात एवं
व्यापक स्वरूप का प्रतिपादन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हुआ है। इस विवरण से ऐसे बुद्धिजीवीयोंकी वह
धारणा भी निर्मूल होगी जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अंगरेजो को भारतीय राष्ट्र के निर्माण का जनक
मानते हैं।</span><br />
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राष्ट्र विषयक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यह समूचा विवरण पाठक वर्ग को एक नए गौरव भाव से
परिपूर्ण करेगा। इस पृष्ठभूमि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">में लेखिका ने राष्ट्र के साथ</span><span lang="HI"> </span>"<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वाद" जुड़ जाने
से इस शब्द के मनमाने अर्थों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">के प्रति गहरी चिंता व्यक्त की है।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>उनके अनुसार एक ओर तो वे लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हैं जो स्वयं को राष्ट्रवादी
मानते हैं तथा </span>' <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भारत माता की जय</span>'
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बोलना अपनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मातृभूमि के प्रति कृतज्ञता व्यक्त करना अपना
कर्तव्य ही नही अपना अधिकार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भी समझते हैं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">और दूसरी ओर वे संकीर्णता वादी लोग हैं जो </span>'
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भारत माता की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जय</span>' <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नही बोलना अपना संविधानिक अधिकार बताने के साथ ही स्वयं को राष्ट्रवादी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">घोषित करते हैं। इस
स्थिति को ध्यान में रखकर लेखिका का मानना है कि अब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राष्ट्रवाद के स्थान पर "राष्ट्रभक्ति"</span>,"<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राष्ट्रप्रेम" या "देशभक्ति" अथवा</span>
"<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राष्ट्रधर्म"
का प्रयोग कहीं अधिक उपयुक्त है क्योंकि तब ऐसा शायद ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">स्वयं को राष्ट्रभक्त कहे और आतंकवादियों का
समर्थन भी करे या भारत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">माता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">की जय नही बोलने को अपना संविधानिक अधिकार भी
घोषित करे। लेखिका का यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विचार समाचीन और सुसंगत है।</span><br />
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सारांशतः कहा जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सकता है कि इस विचारपूर्ण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कृति के माध्यम से सुचर्चित लेखिका डॉ नीलम
महेंद्र ने राजनैतिक चिंतन के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्षेत्र में अपना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विशिष्ट एवं विनम्र योगदान किया है। उनका प्रयास
निश्चित</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ही स्वागतेय है और आशा की जा सकती है कि उससे "राष्ट्रवाद"
को लेकर कुछ और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अधिक सार्थक विमर्श आरम्भ होगा।</span><br />
<br />
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">श्री जगदीश तोमर (</span><span lang="HI" style="background: white; color: #444444; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 9.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वरिष्ठ साहित्यकार प्रेमचन्द सृजनपीठ के पूर्व
निदेशक, राजा वीरसिंह देव राष्ट्रीय पुरुस्कार विजेता,</span><em><b><span lang="HI" style="background: white; color: #6a6a6a; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 9.0pt; font-style: normal; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;"> पंडित दीनदयाल</span></b></em><span style="background: white; color: #545454; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 9.0pt;"> </span><span lang="HI" style="background: white; color: #545454; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 9.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Arial;">उपाध्याय साहित्य </span><em><b><span lang="HI" style="background: white; color: #6a6a6a; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 9.0pt; font-style: normal; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">सम्मान</span></b></em><span style="background: white; color: #545454; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 9.0pt;"> </span><span lang="HI" style="background: white; color: #545454; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 9.0pt; mso-ascii-font-family: Arial; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Arial;">)</span><span style="font-size: 9.0pt;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कृति: राष्ट्रवाद एक
विवाद</span><br />
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कृतिकार: डॉ नीलम महेंद्र</span> <br />
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रकाशक : अर्चना प्रकाशन</span> <br />
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मूल्य: </span>80₹</div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-75536702288534690912018-10-14T04:33:00.001-07:002018-10-14T04:33:53.755-07:00केवल पुरुषों को दोष देने से काम नहीं चलेगा।<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNoSpacing">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14.0pt;">केवल पुरुषों को दोष देने से काम नहीं चलेगा।</span></b><b><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDJ9zmwJ3nrJhhG9veVEy5q1wCvHvwd8Org7U2it5QCQ2uGzn-6EP0QJ57mXmPQXORYYYE3ADqU1jLmwyKG6nqRFcyXs2k-hYvQuYZcVloA7wInENHU3m_h1_1iYK7j0KeiAF9hK6ljus/s1600/Untitled+design+%25282%2529.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="789" data-original-width="940" height="268" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDJ9zmwJ3nrJhhG9veVEy5q1wCvHvwd8Org7U2it5QCQ2uGzn-6EP0QJ57mXmPQXORYYYE3ADqU1jLmwyKG6nqRFcyXs2k-hYvQuYZcVloA7wInENHU3m_h1_1iYK7j0KeiAF9hK6ljus/s320/Untitled+design+%25282%2529.png" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">पुरानी
यादें हमेशा हसीन और खूबसूरत नहीं होती। मी टू कैम्पेन के जरिए आज जब देश में कुछ
महिलाएं अपनी जिंदगी के पुराने अनुभव साझा कर रही हैं तो यह पल निश्चित ही कुछ
पुरुषों के लिए उनकी नींदें उड़ाने वाले साबित हो रहे होंगे और कुछ अपनी सांसें थाम
कर बैठे होंगे। इतिहास वर्तमान पर कैसे हावी हो जाता है मी टू से बेहतर उदाहरण
शायद इसका कोई और नहीं हो सकता।</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"><br />
<span lang="HI">दरअसल इसकी शुरुआत </span>2006 <span lang="HI">में तराना बुरके नाम
की एक </span>45 <span lang="HI">वर्षीय अफ्रीकन- अमेरिकन सामाजिक कार्यकर्ता ने की
थी जब एक </span>13 <span lang="HI">साल की लड़की ने उन्हें बातचीत के दौरान बताया
कि कैसे उसकी मां के एक मित्र ने उसका यौन शोषण किया। तब तराना बुरके यह समझ नहीं
पा रही थीं कि वे इस बच्ची से क्या बोलें। लेकिन वो उस पल को नहीं भुला पाईं</span>,
<span lang="HI">जब वे कहना चाह रही थीं </span>, "<span lang="HI">मी टू"</span>,
<span lang="HI">यानी </span>"<span lang="HI">मैं भी"</span>, <span lang="HI">लेकिन हिम्मत नहीं कर पाईं।</span><br />
<span lang="HI">शायद इसीलिए उन्होंने इसी नाम से एक आंदोलन की शुरुआत की जिसके लिए
वे </span>2017 <span lang="HI">में </span>"<span lang="HI">टाइम परसन आफ द
ईयर" सम्मान से सम्मानित भी की गईं।</span><br />
<span lang="HI">हालांकि मी टू की शुरुआत </span>12 <span lang="HI">साल पहले हुई थी
लेकिन इसने सुर्खियाँ बटोरी </span>2017 <span lang="HI">में जब </span>80 <span lang="HI">से अधिक महिलाओं ने हॉलीवुड प्रोड्यूसर हार्वे वाइंस्टीन पर यौन उत्पीड़न
का आरोप लगाया जिसके परिणामस्वरूप </span>25 <span lang="HI">मई </span>2018 <span lang="HI">को वे गिरफ्तार कर लिए गए।</span><br />
<span lang="HI">और अब भारत में मी टू की शुरुआत करने का श्रेय पूर्व अभिनेत्री
तनुश्री दत्ता को जाता है जिन्होंने </span>10 <span lang="HI">साल पुरानी एक घटना
के लिए नाना पाटेकर पर यौन प्रताड़ना के आरोप लगाकर उन्हें कठघड़े में खड़ा कर दिया।
इसके बाद तो </span>"<span lang="HI">मी टू" के तहत रोज नए नाम सामने आने
लगे। पूर्व पत्रकार और वर्तमान केंद्रीय मंत्री एम जे अकबर</span>, <span lang="HI">अभिनेता
आलोक नाथ</span>, <span lang="HI">रजत कपूर</span>, <span lang="HI">गायक कैलाश खेर</span>,
<span lang="HI">फिल्म प्रोड्यूसर विकास बहल</span>, <span lang="HI">लेखक चेतन भगत</span>,
<span lang="HI">गुरसिमरन खंभा</span>, <span lang="HI">फेहरिस्त काफी लम्बी है।</span><br />
<span lang="HI">मी टू सभ्य समाज की उस पोल को खोल रहा है जहाँ एक सफल महिला, एक सफल
और ताकतवर पुरुष पर आरोप लगा कर अपनी सफलता अथवा असफलता का श्रेय मी टू को दे रही
है। यानी अगर वो आज सफल है तो इस "सफलता" के लिए उसे </span>"<span lang="HI">बहुत समझौते" करने पड़े। और अगर वो आज असफल है</span>, <span lang="HI">तो इसलिए क्योंकि उसने अपने संघर्ष के दिनों में "किसी प्रकार के
समझौते" करने से मना कर दिया था।</span><br />
<span lang="HI">यह बात सही है कि हमारा समाज पुरुष प्रधान है और एक महिला को अपने
लिए किसी भी क्षेत्र में अपनी पहचान बनाने के लिए बहुत संघर्ष करना पड़ता है।</span><br />
<span lang="HI">लेकिन यह संघर्ष इसलिए नहीं होता कि ईश्वर ने उसे पुरुष के मुकाबले
शारीरिक रूप से कमजोर बनाकर उसके साथ नाइंसाफी की है बल्कि इसलिए होता है कि पुरुष
स्त्री के बारे में उसके शरीर से ऊपर उठकर कभी सोच ही नहीं पाता। लेकिन इसका पूरा
दोष पुरुषों पर ही मढ़ दिया जाए तो यह पुरुष जाति के साथ भी नाइंसाफी ही होगी
क्योंकि काफी हद तक महिला जाति स्वयं इसकी जिम्मेदार है।</span><br />
<span lang="HI">इसलिए नहीं कि हर महिला ऐसा सोचती हैं कि वे केवल अपनी प्रतिभा और
मेहनत के बल पर सफल नहीं हो सकतीं किन्तु इसलिए कि जो महिलाएँ बिना प्रतिभा के सफलता
की सीढ़ियाँ आसानी से चढ़ जाती हैं वो इन्हें हताश कर देती हैं।</span><br />
<span lang="HI">इसलिए नहीं कि एक भौतिक देह जीत जाती है बल्कि इसलिए कि एक बौद्धिक
क्षमता हार जाती है।</span><br />
<span lang="HI">इसलिए नहीं कि शारीरिक आकर्षण जीत जाता है बल्कि इसलिए कि हुनर और
कौशल हार जाते हैं।</span><br />
<span lang="HI">इसलिए नहीं कि योग्यता दिखाई नहीं देती बल्कि इसलिए कि देह से
दृष्टि हट नहीं पाती।</span><br />
<span lang="HI">आज जब मी टू के जरिए अनेक महिलाएं आगे आकर समाज का चेहरा बेनकाब कर
रही हैं तो काफी हद तक कटघड़े में वे खुद भी हैं। क्योंकि सबसे पहली बात तो यह है कि
आज इतने सालों बाद सोशल मीडिया पर जो "सच" कहा जा रहा है उससे किसे क्या
हासिल होगा</span>? <span lang="HI">अगर न्याय की बात करें तो सोशल मीडिया का बयान
कोई सुबूत नहीं होता जो इन्हें न्याय दिला पाए या फिर आरोपी को कानूनी सज़ा। हाँ
आरोपी को मीडिया ट्रायल और उससे उपजी मानसिक और सामाजिक प्रतिष्ठा की हानि की
पीड़ा जरूर दी जा सकती है। लेकिन क्या ये महिलाएं जो सालों पहले अपने साथ हुए यौन
अपराध और बलात्कार पर तब चुप रहीं इनका यह आचरण उचित है</span>? <span lang="HI">नहीं</span>,
<span lang="HI">ये तब भी गलत थी और आज भी गलत हैं। क्योंकि कल जब उनके साथ किसी ने
गलत आचरण किया था उनके पास दो रास्ते थे। उसके खिलाफ आवाज उठाने का या चुप रहने का</span>,
<span lang="HI">तब वो चुप रहीं।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>आज भी उनके पास दो रास्ते थे</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">, <span lang="HI">चुप रहने का या फिर मी टू की आवाज़ में आवाज़ मिलाने का</span>, <span lang="HI">और उन्होंने अपनी आवाज उठाई। वो आज भी गलत हैं। क्योंकि सालों तक एक
मुद्दे पर चुप रहने के बजाय अगर वो सही समय पर आवाज उठा लेतीं तो यह सिर्फ उनकी
अपने लिए लड़ाई नहीं होती बल्कि हजारों लड़कियों के उस स्वाभिमान की रक्षा के लिए
लड़ाई होती जो उन पुरुषों को दोबारा किसी और लड़की या महिला के साथ दुराचार करने से
रोक देता लेकिन इनके चुप रहने ने उन पुरुषों का हौसला बढ़ा दिया। उस समय उनकी आवाज इस
समाज में एक मधुर बदलाव ला सकती थी लेकिन आज जब वो आवाज़ उठा रही हैं तो वो केवल
शोर बनकर सामने आ रही हैं। वो कल भी स्वार्थी थीं</span>, <span lang="HI">वो आज भी
स्वार्थी हैं। कल वो अपने भविष्य को संवारने के लिए चुप थीं आज शायद अपना वर्तमान
संवारने के लिए बोल रही हैं। यहाँ यह समझना जरूरी है कि यह नहीं कहा जा रहा ये महिलाएँ
गलत बोल रही हैं बल्कि यह कहा जा रहा है कि गलत समय पर पर बोल रही हैं। अगर सही
समय पर ये आवाजें उठ गई होती तो शायद हमारे समाज का चेहरा आज इतना बदसूरत नहीं
दिखाई देता। केवल पुरुषों को दोष देने से काम नहीं चलेगा। गीता में भी कहा गया है
कि अन्याय सहना सबसे बड़ा अपराध है।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;">डॉ
नीलम महेंद्र</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-40305788384995584992018-09-22T19:13:00.002-07:002018-09-22T19:13:54.023-07:00महिला होना कुछ खास होता है।<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-US;">महिला होना कुछ खास होता है।</span></b><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg1LjhDnerHmpLl_cqRhT55m9yYuJYcBdGRKnFRVwLNZU1Yp5uPdYb4n2fbILS7We8NQO4926cqVE52n9Lj6ZKzBjxsGeHBOgqs4f8ad_Y1kpcNUSa345lzj2z5A82gpy62e_VbwpNwJw4/s1600/always-like-a-girl-campaign.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="985" data-original-width="1600" height="196" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg1LjhDnerHmpLl_cqRhT55m9yYuJYcBdGRKnFRVwLNZU1Yp5uPdYb4n2fbILS7We8NQO4926cqVE52n9Lj6ZKzBjxsGeHBOgqs4f8ad_Y1kpcNUSa345lzj2z5A82gpy62e_VbwpNwJw4/s320/always-like-a-girl-campaign.jpg" width="320" /></a></div>
<span style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; line-height: 115%;"><span style="font-size: 18.6667px;"><b><br /></b></span>
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-US;">अभी
हाल ही में सोशल मीडिया पर एक वीडियो जिसका शीर्षक था,</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-US;">
" <span lang="HI">रन लाइक अ गर्ल</span>" <span lang="HI">अर्थात एक लड़की
की तरह दौड़ो, काफी सराहा गया जिसमें 16- 28 साल तक की लड़कियों या फिर इसी उम्र के
लड़कों से जब</span> "<span lang="HI">लड़कियों की तरह</span>" <span lang="HI">दौड़ने के लिए कहा गया तो लड़के तो छोड़िए लड़कियाँ भी अपने हाथों और पैरों
से अजीब अजीब तरह के ऐक्शन करते हुए दौड़ने लगीं। कुल मिलाकर यह बात सामने आई कि
उनके अनुसार</span> "<span lang="HI">लड़कियों की तरह दौड़ने</span>" <span lang="HI">का मतलब</span> "<span lang="HI">कुछ अजीब तरीके से</span>" <span lang="HI">दौड़ना होता है। लेकिन जब एक पाँच साल की बच्ची से पूछा गया कि अगर तुमसे कहा
जाए कि लड़कियों की तरह दौड़ कर दिखाओ तो तुम कैसे दौड़ोगी? तो उसका बहुत ही सुन्दर
जवाब था,</span> "<span lang="HI">अपनी पूरी ताकत और जोश के साथ</span>"<span lang="HI">।</span> <br />
<span lang="HI">मतलब साफ़ है कि एक पांच साल की बच्ची के लिए</span> "<span lang="HI">दौड़ने</span>" <span lang="HI">और</span> "<span lang="HI">लड़कियों
जैसे दौड़ने</span>" <span lang="HI">में कोई अंतर नहीं है लेकिन एक व्यस्क लड़के
या लड़की के लिए दोनों में बहुत फर्क है। यहाँ गौर करने वाले दो विषय हैं पहला यह कि
बात केवल महिलाओं के प्रति समाज के नजरिये की ही
नहीं है बल्की खुद महिलाओं की स्वयं अपने प्रति उनके खुद के नजरिये की है दूसरा
यह कि यह नजरिया एक बच्ची में नहीं दिखता ।<i>
</i></span><br />
<span lang="HI">21 वीं सदी में, आज जब हम केवल भारत ही नहीं बल्कि वैश्विक परिदृश्य
पर वर्तमान की अपनी इस मानव सभ्यता को आंकते हैं तो निश्चित ही स्वयं को इतिहास
में अब तक की सबसे विकसित सभ्यता होने का दर्जा देते हैं।</span><br />
<span lang="HI">लेकिन फिर भी जब इस तथाकथित विकसित सभ्यता में लैंगिक समानता की बात
आती है तो परिस्थितियां केवल भारत ही नहीं बल्कि सम्पूर्ण विश्व में बेहद
निराशाजनक हैं।</span> <br />
<span lang="HI">क्योंकि बात दरअसल यह है कि आज भी महिलाओं को उनकी</span> "<span lang="HI">योग्यता</span>" <span lang="HI">के आधार पर नहीं,बल्कि उन्हें एक</span>
"<span lang="HI">महिला होने</span>" <span lang="HI">के आधार पर ही आंका
जाता है।</span> <br />
<span lang="HI">आज भी देखा जाए तो विश्व में कहीं भी महत्वपूर्ण और उच्च पदों पर
महिलाओं की नियुक्ती न के बराबर है। और यह स्थिति दुनिया के लगभग हर देश में ही है
क्योंकि खुद को एक ईकवीटेबल सोसायटी कहने वाला विश्व का सबसे शक्तिशाली राष्ट्र
अमेरिका भी आज तक अपने लिए एक महिला राष्ट्रपति नहीं चुन पाया है।</span><br />
<span lang="HI">लेकिन बात केवल इतनी भर हो, ऐसा भी नहीं है बल्कि बात यह भी है कि
जिन पदों पर महिलाओं की नियुक्ति की जाती है वहाँ भी उन्हें उसी काम के लिए
पुरुषों के मुकाबले कम वेतन दिया जाता है। यहाँ शायद यह जानना रोचक होगा कि यह बात
हाल ही में विश्व में महिलाओं की वर्तमान सामाजिक स्थिति से सम्बन्धित एक रिपोर्ट
में सामने आई कि ब्रिटेन जैसे विकसित देश में भी कई बड़ी बड़ी कम्पनियों में
महिलाओं को उसी काम के लिए पुरुषों के मुकाबले कम वेतन दिया जाता है।</span><br />
<span lang="HI">तो अब जब इन तथाकथित उदार और मोर्डन सोसाइटीस में महिलाओं की यह
स्थिति है तो भारत में हमारे लिए एक समाज के रूप में यह समझ लेना भी आवश्यक है कि
इन देशों की</span> "<span lang="HI">उदार और मार्डन</span>" <span lang="HI">सोच केवल महिलाओं के कपड़ों और खान पान तक ही सीमित है। बात जब उनके प्रति
दृष्टिकोण और आचरण की आती है तो इन तथाकथित उदारवादी संस्कृति वाले देशों में भी
जेन्डर इनइक्वेलिटी यानी लैंगिक असमानता व्याप्त है।</span> <br />
<span lang="HI">लेकिन इसका सबसे महत्वपूर्ण पहलू यह है कि हमारे लिए यह एक संतोष का
विषय न होकर एक गहन चिंतन का विषय होना चाहिए कि आखिर ऐसा क्यों है? और जब हम
सोचेंगे तो पाएंगे कि दरअसल एक समाज के रूप में यह हमारी एक मानसिक स्थिति है
जिसकी जड़ें काफ़ी गहरी हैं।</span> <br />
<span lang="HI">अब अगर इस सोच की जड़ों को खोजेंगे तो पाएंगे कि इस सोच के बीज अपने
बच्चों में न सिर्फ हम खुद ही बोते हैं बल्कि उन्हें लगातार पोषित भी करते हैं। कैसे?</span><br />
<span lang="HI">वो ऐसे कि बचपन से ही जब ये बच्चे कुछ समझने लायक हो जाते हैं तो हम
उन्हें कहानियाँ सुनाते हैं और जब पढ़ने लायक हो जाते हैं तो इन्हें पुस्तकें पढ़ने
के लिए देते हैं, और आपको शायद यह जान कर अजीब लगे लेकिन इन कहानियों के द्वारा ही
अनजाने में हम इस मानसिकता के बीज अपने बच्चों के ह्रदय में डाल देते हैं, जैसे कि
एक सुंदर और नाजुक सी राजकुमारी को एक राक्षस ले जाता है जिसकी कैद से उसे एक
ताकतवर राजकुमार आकर बचाता है, हमारे बच्चों के मन में इस प्रकार की कहानियाँ किस
मानसिकता के बीज बोते होंगे?</span> <br />
<span lang="HI">शायद अब हम समझ पा रहे हैं एक पांच साल की बच्ची और एक व्यस्क लड़के
या लड़की की सोच के उस अन्तर को जो कि हमारे ही द्वारा डाला जाता है और कालांतर में
समाज में भी दिखाई देता है।</span><br />
<span lang="HI">इसलिए एक सभ्य एवं विकसित समाज के रूप में हमारे लिए यह समझना बेहद
आवश्यक है कि केवल समाज ही नहीं बल्की महिलाओं को भी स्वयं अपने प्रति नजरिया
बदलने की जरूरत है। सबसे पहली और सबसे अहम बात कि महिला होने का अर्थ अबला होना
नहीं होता और न ही कुछ स्टीरियोटाइप होना होता है बल्कि महिला होना</span> "<span lang="HI">कुछ खास</span>" <span lang="HI">होता है, जो आप हैं जैसी आप हैं वैसे
ही होना होता है, अपना सर्वश्रेष्ठ देना होता है और अपने आत्मबल से अपने प्रति
समाज की सोच बदल देना होता है। स्वयं के एक स्त्री होने का जश्न मनाना होता है ।</span><br />
<span lang="HI">डॉ नीलम महेंद्र</span><br />
<br />
<!--[if !supportLineBreakNewLine]--><br />
<!--[endif]--></span></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-87138400626620303902018-08-31T21:43:00.001-07:002018-08-31T21:43:52.537-07:00क्या गूगल पर लगाम लगा पाएंगे ट्रम्प?<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्या
गूगल पर लगाम लगा पाएंगे ट्रम्प?</span></b><b><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEieLl7PrcINH11uReFf41BkmtjbN7uSWKGlZ4oLHIOtvw1x9UzEhdznMI23GUyZwth2FxHXT0A7nzrN5Lt6xhvAuxXw0D-eigGQHBkdkWYqiBEaJVWlU8kz38MeSgIdLlLre4BhWfoMm-Y/s1600/images.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="166" data-original-width="303" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEieLl7PrcINH11uReFf41BkmtjbN7uSWKGlZ4oLHIOtvw1x9UzEhdznMI23GUyZwth2FxHXT0A7nzrN5Lt6xhvAuxXw0D-eigGQHBkdkWYqiBEaJVWlU8kz38MeSgIdLlLre4BhWfoMm-Y/s1600/images.jpg" /></a></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्या
यह संभव है कि दुनिया की नजर में विश्व का सबसे शक्तिशाली व्यक्ति भी कभी बेबस और
लाचार हो सकता है</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">?<br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्या हम कभी अपनी कल्पना में भी ऐसा
सोच सकते हैं कि एक व्यक्ति जो विश्व</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">के
सबसे शक्तिशाली देश के सर्वोच्च पद पर आसीन है</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उसके
साथ उस देश का</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सम्पूर्ण सरकारी तंत्र है और विश्व की
आधुनिकतम तकनीक से युक्त फौज है</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उस
व्यक्ति के खिलाफ भी कभी कुछ गलत प्रचारित किया</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जा सकता है</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">?<br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शायद नहीं</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">या फिर शायद हाँ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">?<br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आज जब अमेरिका के राष्ट्रपति गूगल
फेसबुक और ट्विटर पर अपने अपने</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्लैटफोर्म
से जनता के सामने अपने खिलाफ लगातार और बार बार फेक न्यूज़</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">परोसने का इल्जाम लगाते हैं</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">,<br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आज जब "डोनाल्ड ट्रंप" जैसी
शख़सियत कहती</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">है कि गूगल पर</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> "</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ट्रंप न्यूज़"</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सर्च करने पर उनके खिलाफ सिर्फ बुरी और
नकारात्मक खबरें ही पढ़ने को मिलती</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हैं</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">,<br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आज जब इंटरनेट पर</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> "</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इडियट"</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सर्च करने पर</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ट्रँप</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">चाय
वाला,फेंकू, सर्च करने पर नरेन्द्र मोदी और पप्पू सर्च करने पर राहुल गाँधी </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जैसा चेहरा आता है</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तो क्या कहेंगे आप</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">?<br />
"</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">फेक
न्यूज़", आज से दो साल पहले तक शायद ही किसी ने इस शब्द का प्रयोग किया</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हो लेकिन आज यह सम्पूर्ण विश्व के
समक्ष एक चुनौती बनकर खड़ा है। अगर इसकी शुरुआत की बात करें तो इस</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शब्द का प्रयोग सबसे पहले हिलेरी
क्लिंटन ने </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">8 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दिसंबर </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">2016 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">को चुनाव के</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दौरान
अपने एक भाषण में किया था जब उन्होंने सोशल मीडिया में</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दुर्भावनापूर्ण रूप से झूठी खबरों के
प्रचार प्रसार को फेक</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">न्यूज़
और एक महामारी तक कहा था।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इसके बाद जनवरी </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">2017 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">में ट्रंप ने सी एन एन की एक पत्रकार
को फेक न्यूज़</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कहकर संबोधित किया और उसके बाद से यह
शब्द दुनिया भर के नेताओं और</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पत्रकारों
से लेकर आम आदमी तक की जुबान पर ही नहीं आया बल्कि उनकी जिंदगी</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">से भी खेलने लगा।खासतौर पर तब, जब इस
देश के चालीस बेक़सूर लोग मोब ल्य्न्चिंग के शिकार हो जाते हैं।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कहना गलत नहीं होगा कि वर्तमान समय में
सोशल मीडिया रोटी कपड़ा और मकान की</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तरह
हमारी जिंदगी का एक अहम हिस्सा बन चुका है। फेसबुक ट्विटर और व्हाट्स</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अप जैसे सोशल प्लैटफोर्म्स के बिना आज
शायद जीवन की कल्पना करना भी असंभव</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">है।
और कम्प्यूटर एव्ं इंटरनेट के जरिए जिस डिजिटल</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्रांति का जन्म हुआ है उसने राजनैतिक
और अर्थव्यवस्था से लेकर हमारे समाज</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तक
को प्रभावित किया है। क्योंकि इसका सबसे खतरनाक पहलू यह है कि इन सोशल</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">माध्यमों पर अगर एक बार संदेश प्रसारित
हो गया तो उसका नियंत्रण हमारे हाथ</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">में
नहीं रह जाता।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">और इस प्रकार के अनियंत्रण का परिणाम
आज विश्व का लगभग हर देश भुगत रहा है।</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यही
वजह है कि सर्वोच्च न्यायालय ने सोशल मीडिया के नियमन के लिए सरकार से</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कानून बनाने को कहा है। दरअसल निजी
टीवी चैनलों पर कंटेंट का नियमन</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> "</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कार्यक्रम
एवं विज्ञापन संहिता" करती है जबकि प्रिंट</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मीडिया नियमन के लिए पी सी आई के अपने
नियम हैं लेकिन सोशल मीडिया के</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नियमन
के लिए कोई दिशा निर्देश नहीं है। और सोशल मीडिया पर काम करने वाली</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कम्पनियाँ भी यह कहकर बच जाती हैं कि
इंटरनेट पर दूसरे लोग क्या पोस्ट करते</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हैं
इसके लिए वे जिम्मेदार नहीं हैं। आज जब हर</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रकार की सही गलत जानकारी नेट पर डालने के लिए हर कोई स्वतंत्र है ।
और</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सबसे बड़ी बात यह है कि अपने द्वारा दी
गई गलत जानकारी के लिए माफी भी नहीं</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मांगी
जाती न जवाबदेही समझी जाती है</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तो
स्थिति पर नियंत्रण रहेगा भी</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कैसे</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">?<br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कहा जा सकता है कि यह दौर सिटीजन
जर्नलिस्म का है जहाँ हर व्यक्ति यह मानता</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">है कि उसके पास जो सूचना है चाहे गलत हो या सही वह सबसे पहले उनके
माध्यम</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">से लोगों तक पहुँचनी चाहिए। लेकिन हर
बार इसकी वजह "सबसे पहले" वाली सोच ही</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हो यह भी आवश्यक नहीं है कई बार
जानबूझकर</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भी ऐसा किया जाता है।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लेकिन अब जब इसके घातक परिणाम देश भुगत
रहा हैं तो आवश्यक हो गया है कि</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सोशल
मीडिया और इंटरनेट को नियंत्रित करने एवं इनका दुरुपयोग रोकने के लिए</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सरकार कुछ नियम कानून बनाए। इसके लिए
उन देशों से सीखा जा सकता है जो</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अपने
देश में इस समस्या को कानून के दायरे में</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ले आए हैं।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">फेक न्यूज़ पर लगाम लगाने के उद्देश्य
से हाल ही में मलेशिया में एंटी फेक</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कानून
</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">2018 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लागू किया गया है जिसमें फेक न्यूज़
फैलाने का आरोप सिद्ध होने</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पर
दोषी को छ साल तक के कारावास और अधिकतम एक लाख तीस हजार डॉलर तक के</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जुर्माने का प्रावधान है। इसके अलावा
जर्मनी की</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">संसद ने भी इंटरनेट कम्पनियों को उनके
सोशल मीडिया प्लैटफार्म पर</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अवैध</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नस्लीय</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निंदनीय सामग्री के लिए जिम्मेदार ठहराने वाला कानून पारित</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">किया है। इसके तहत उन्हें एक निश्चित
समयावधी में आपत्तिजनक सामग्री को</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हटाना
होगा</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अन्यथा उन पर </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">50 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मिलियन यूरो तक का जुर्माना</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लगाया जा सकता है।यह कानून लोकतांत्रिक
देशों में संभवतः अब तक का सबसे</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कठोर
कानून है। खास बात यह है कि वहाँ जब इंटरनेट कम्पनियों ने इस कानून को</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अभिव्यक्ति की स्वतंत्रता के लिए खतरा
बताया तो जर्मनी के न्याय मंत्री ने</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यह
कहा कि "अभिव्यक्ति की स्वतंत्रता वहाँ समाप्त</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">होती है जहाँ आपराधिक कानून शुरु होता
है" ।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> <br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तो हमारे देश की</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सरकार भी इन देशों से सीख लेकर इंटरनेट
कम्पनियों पर लगाम लगाकर फेक न्यूज़ जैसी समस्या से जीत सकती है।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> <br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">डॉ नीलम महेंद्र</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5060256042028243863.post-60942380585582281312018-08-02T23:19:00.001-07:002018-08-02T23:19:09.304-07:00देश देख रहा है <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNoSpacing">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">देश देख रहा है </span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjIcrj9ruruLKg_XhGx8jjkzVI_ie3Ee_eeTyOSKl1pDe6hMLmeX4sitf8La08kq1jLtVISnfwL3SE-jqBEQQDYXPiSpdoobq1yk5v07DTIO7NtX5RKynUqhys_xH626mXX8ajRTh1l-Co/s1600/01INASSAMELECTIONHINDU1403201604.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="393" data-original-width="660" height="190" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjIcrj9ruruLKg_XhGx8jjkzVI_ie3Ee_eeTyOSKl1pDe6hMLmeX4sitf8La08kq1jLtVISnfwL3SE-jqBEQQDYXPiSpdoobq1yk5v07DTIO7NtX5RKynUqhys_xH626mXX8ajRTh1l-Co/s320/01INASSAMELECTIONHINDU1403201604.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span style="font-family: Mangal, serif;"><span style="font-size: 21.3333px;"><b><br clear="all" /></b></span></span>
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आज राजनीति केवल राज करने अथवा सत्ता हासिल करने
मात्र की नीति बन कर रह गई</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">है उसका राज्य या फिर उसके नागरिकों के उत्थान से कोई लेना देना नहीं
है।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यही कारण है कि आज राजनीति का एकमात्र उद्देश्य अपनी सत्ता और वोट
बैंक की</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सुरक्षा सुनिश्चित करना रह गया है न कि राज्य</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">और उसके नागरिकों की
सुरक्षा।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कम से कम असम में एनआरसी ड्राफ्ट जारी होने के
बाद कांग्रेस समेत सभी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विपक्षी दलों की प्रतिक्रिया तो इसी बात को सिद्ध कर रही है। चाहे
तृणमूल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कांग्रेस हो या सपा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जद-एस</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तेलुगु देसम या फिर आम आदमी पार्टी।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
"</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विनाश काले विपरीत बुद्धि:"</span><span style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शायद इसी कारण यह
सभी विपक्षी दल इस</span><span style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बात को</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भी नहीं समझ पा रहे कि देश की सुरक्षा से जुड़े ऐसे गंभीर मुद्दे पर
इस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रकार अपनी राजनैतिक रोटियां सेंकना भविष्य में उन्हें ही भारी पड़ने
वाला</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">है। क्योंकि वे यह नहीं समझ पा रहे कि इस प्रकार</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">की बयानबाजी करके ये
देश को केवल यह दर्शा रहे हैं कि अपने स्वार्थों को</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हासिल करने के लिए
ये लोग देश की सुरक्षा को भी ताक में रख सकते हैं।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्योंकि आज जो काँग्रेस असम में एनआरसी का विरोध
कर रही है वो सत्ता में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">रहते हुए पूरे देश में ही एनआरसी जैसी व्यवस्था चाहती थी। जी हाँ </span><span style="font-size: 12.0pt;">2009 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">में</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यूपीए के शासन काल
में उनकी सरकार में तत्कालीन गृहमंत्री चिदंबरम ने देश</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">में होने वाली
आतंकवादी गतिविधियों की रोकथाम</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">के लिए इसी प्रकार की एक व्यवस्था की सिफारिश भी की थी। उन्होंने
एनआरसी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">के ही समान एनपीआर अर्थात राष्ट्रीय जनसंख्या रिजिस्टर की कल्पना करते
हुए</span><span style="font-size: 12.0pt;"> 2011 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तक देश के हर नागरिक को एक बहु उद्देश्यीय राष्ट्रीय पहचान पत्र दिए</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जाने का सुझाव दिया
था ताकि देश में होने वाली</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आतंकवादी घटनाओं पर लगाम लग सके।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यही नहीं इसी कांग्रेस ने </span><span style="font-size: 12.0pt;">2004 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">में राज्य में </span><span style="font-size: 12.0pt;">1.2 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">करोड़ अवैध
बांग्लादेशी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">होने का अनुमान लगाया था। वह भी तब जब आज की तरह भारत में रोहिंग्या</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मुसलमानों की घुसपैठ
नहीं हुई थी।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>लेकिन खुद उनके द्वारा
घुसपैठियों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">की समस्या को स्वीकार करने के बावजूद आज उन</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लोगों के अधिकारों
की बात करना जो कि इस देश का नागरिक होने के लिए जरूरी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दस्तावेज भी नहीं दे
पाए</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उनका यह आचरण न तो इस देश की सबसे पुरानी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राजनैतिक पार्टी के
नाते उचित है और न ही इस देश के एक जिम्मेदार विपक्षी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दल के नाते। क्योंकि
क्या ये अपने इस व्यवहार से यह</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नहीं जता रहे कि इन संदिग्ध </span><span style="font-size: 12.0pt;">40
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लाख लोगों के अधिकारों के लिए</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जो कि इस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">देश के नागरिक हैं
भी कि नहीं</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यह ही नहीं पता</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इन सभी विपक्षी दलों का</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वोट बैंक हैं </span><span style="font-size: 12.0pt;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यह समस्या देश की सुरक्षा की नजर से बहुत ही <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>गंभीर है</span><span style="font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्योंकि इस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बात का अंदेशा है कि
नौकरशाही के भ्रष्ट आचरण के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">चलते ये लोग बड़ी आसानी से अपने लिए राशन कार्ड</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आधार कार्ड और वोटर
कार्ड</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जैसे सरकारी दस्तावेज हासिल कर चुके हों। शर्म का विषय है कि हमारे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">राजनैतिक दल इस देश
के <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 12.0pt;">2.89
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">करोड़ लोगों के अधिकारों से ज्यादा चिंतित गैर
कानूनी रूप से रह रहे <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 12.0pt;">40 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लाख</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लोगों के अधिकारों
के <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>लिए हैं।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ममता बैनर्जी ने तो दो कदम आगे बढ़ते हुए देश में
गृहयुद्ध तक का खतरा जता दिया है ।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अभी कुछ दिनों पहले सेना प्रमुख जनरल विपिन रावत
ने भी एक कार्यक्रम में <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>असम में बढ़ रही</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बांग्लादेशी घुसपैठ
को लेकर बयान दिया था जो इस बात को पुख्ता करता है कि</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यह मुद्दा राजनैतिक
नहीं देश की सुरक्षा से जुड़ा हुआ है।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">खास तौर पर तब जब असम में बाहरी लोगों का आकर
बसने का इतिहास बहुत पुराना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हो। </span><span style="font-size: 12.0pt;">1947 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">से भी पहले से। लेकिन यह सरकारों की नाकामी ही कही जाएगी कि </span><span style="font-size: 12.0pt;">1947 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">के विभाजन के बाद
फिर </span><span style="font-size: 12.0pt;">1971 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">में बांग्लादेश बनने की स्थिति में भी और आज तक</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भारी संख्या में
बांग्लादेशियों का असम में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">गैरकानूनी तरीके से आने का सिलसिला लगातार जारी है। यही कारण है कि इस</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">घुसपैठ से असम के
मूलनिवासियों में असुरक्षा की भावना जागृत हुई जिसने </span><span style="font-size: 12.0pt;">1980 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">के दशक में एक जन
आक्रोश और फिर जन आन्दोलन का रूप ले लिया। खास तौर पर तब</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जब बड़ी संख्या में
बांग्लादेश से आने वाले लोगों</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">को राज्य की मतदाता सूची में स्थान दे दिया गया। आंदोलन कारियों का
कहना</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">था कि राज्य की जनसंख्या का </span><span style="font-size: 12.0pt;">31-34%
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">गैर कानूनी रूप से आए लोगों का है।</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उन्होंने केन्द्र से
मांग की कि बाहरी लोगों को असम में आने से रोकने के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लिए सीमाओं को सील
किया जाए और उनकी पहचान कर मतदाता</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सूची में से उनके नाम हटाए।</span><span style="font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आज जो राहुल एनआरसी का विरोध कर रहे हैं वे</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शायद यह भूल रहे हैं
कि उनके पिता</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तत्कालीन प्रधानमंत्री स्व राजीव गांधी</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ने </span><span style="font-size: 12.0pt;">15 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अगस्त </span><span style="font-size: 12.0pt;">1985 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">को आन्दोलन करने
वाले नेताओं के साथ असम समझौता किया था</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जिसके तहत यह तय किया गया था कि </span><span style="font-size: 12.0pt;">1971 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">के बाद</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जो लोग असम में आए
थे उन्हें वापस भेज दिया जाएगा।</span><span style="font-size: 12.0pt;"> <br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इसके बाद समझौते के आधार पर मतदाता सूची में
संशोधन करके विधानसभा चुनाव कराए गए थे।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इसे सत्ता का स्वार्थ ही कहा जाएगा कि जिस असम गण
परिषद के नेता प्रफुल्ल</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कुमार महंत इसी आन्दोलन की लहरों पर सवार हो कर दो बार राज्य के</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मुख्यमंत्री बने। जो
प्रफुल्ल कुमार महंत आन्दोलन का नेतृत्व करने वाले</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मुख्य संगठन आल असम
स्टूडेन्ट यूनियन के अध्यक्ष भी थे वो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भी राज्य का मुख्यमंत्री रहते हुए इस समस्या का
समाधान करने के लिए कोई</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ठोस कदम नहीं उठाने की हिम्मत नहीं दिखा पाए।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">और इसे क्या कहा जाए कि जब मामला सुप्रीम कोर्ट
पहुंचता है और उसके आदेश पर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उसकी निगरानी में एनआरसी बनता है तो विपक्षी दल एकजुट तो होते हैं
लेकिन</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">देश के हितों की रक्षा के लिए नहीं बल्कि अपने अपने हितों की रक्षा के
लिए।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वे एक तो होते हैं लेकिन देश की सुरक्षा को लेकर
नहीं बल्कि अपनी राजनैतिक सत्ता की सुरक्षा को लेकर।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">और अगर वे समझते हैं कि देश की जनता मूर्ख है</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तो वे नादान हैं
क्योंकि देश लगातार सालों से उन्हें देख रहा है।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">देश देख रहा है कि जब बात इस देश के नागरिकों और
गैर कानूनी रूप से यहाँ</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">रहने वालों के हितों में से एक के हितों को चुनने की बारी आती है तो
इन्हें गैर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कानूनी रूप से रहने वालों की चिंता सताती है।</span><span style="font-size: 12.0pt;"> <br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">देश देख रहा है कि इन घुसपैठियों को यह</span><span style="font-size: 12.0pt;"> "</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शरणार्थी" कह
कर इनके</span><span style="font-size: 12.0pt;"> "</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मानवाधिकारों" की दुहाई दे रहे हैं लेकिन</span><span style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अपने ही देश में</span><span style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शरणार्थी बनने</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">को मजबूर कश्मीरी
पंडितों का नाम भी आज तक अपनी जुबान पर नहीं लाए।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">देश देख रहा है कि इन्हें कश्मीर में सेना के
जवानों पर पत्थर बरसा कर</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">देशद्रोह के आचरण में लिप्त युवक</span><span style="font-size: 12.0pt;">
"</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भटके हुए नौजवान" दिखते हैं और इनके</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मानवाधिकार इन्हें
सताने लगते हैं लेकिन</span><span style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">देश सेवा में घायल और शहीद होते</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सैनिकों और उनके
परिवारों के कोई अधिकार इन्हें दिखाई</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नहीं देते</span><span style="font-size: 12.0pt;">?<br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">देश देख रहा है कि ये लोग विपक्ष में रहते हुए
सरकार के विरोध करने और देश का विरोध करने के अन्तर को भूल गए हैं।</span><span style="font-size: 12.0pt;"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">काश की यह विपक्षी दल देश की सुरक्षा से जुड़े
मुद्दों पर अपने आचरण से</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विपक्ष की गरिमा को उस ऊंचाई पर ले जाते कि देश की जनता पिछले चुनावों
में</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दिए अपने फैसले पर दोबारा सोचने के मजबूर होती लेकिन उनका आज का आचरण
तो</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">देश की जनता को अपना फैसला दोहराने के लिए ही प्रेरित</span><span lang="HI" style="font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कर रहा</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> है।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">डॉ नीलम महेंद्र</span><o:p></o:p></i></b></div>
<br /></div>
dr neelam mahendrahttp://www.blogger.com/profile/17110918729745517986noreply@blogger.com0